ТҰРАҚТЫ ДАМУ

Қазатомөнеркәсіп уран өндіретін жауапты компания ретінде өз қызметінің қоршаған ортаға, қоғамға, жергілікті халықтың тіршілік әрекетіне және қатысатын өңірлердің әлеуметтікэкономикалық дамуына ықпалын мойындайды және бұл ықпалды азайту үшін, сондай-ақ акционерлік құнның тұрақты өсуін қамтамасыз ету және мүдделі тараптардың барлық топтарының мүддесінде ұзақ мерзімді перспективада қосымша құн құруды қамтамасыз ету бойынша шаралар қолданады.

Компания бүгінгі және келешек ұрпақ үшін ұзақ мерзімді экономикалық, әлеуметтік және экологиялық пайда құрып, оны ұлғайтуға бағдарланған тұрақты және жауапты даму қағидаттарына сәйкес келісіліп теңгерімделген қызметті бұрынғыдай жүзеге асырып келеді. Әлемдегі жетекші уран өндіретін компания бола тұра, біз қызметімізді бизнестің теңгерімделген тұрақты өсуін және акционерлік құнның ұлғаюын қамтамасыз ету үшін жүзеге асырып қана қоймаймыз, сонымен қатар еліміздің, қоғам мен уран саласының тұрақты дамуына оң үлес қосуға тырысамыз. Компанияның тұрақты даму саласындағы қызметі мыналарға бағытталады:

төмен көміртекті энергия көздеріне қолжетімділікті қамтамасыз ету;
Компания қатысатын өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуына көмектесу;
технологиялық ілгерілеуге және саланың инновациялық дамуына көмектесу;
технологиялық инфрақұрылымды жаңғырту және өнеркәсіптік өндірісті техникалық қайта жабдықтау;
ғылыми-техникалық әлеуетті күшейту;
зияткерлік және адам капиталын дамыту;
жұмыс орындарын құру және адам өмірінің сапасын арттыруға үлес қосу.

Компания өзінің стратегиялық даму басымдықтарын ұзақ мерзімді тұрақты даму тұрғысынан келісімдеуге күш салып, тұрақты дамуды корпоративтік басқару практикасын одан әрі дамыту және тұрақты, жауапты даму қағидаттарын негізгі үдерістерге және корпоративтік шешім қабылдау жүйесіне біртіндеп енгізу үшін шаралар қолданады.

2019 жылғы негізгі нәтижелер

2019 жылы Компания тұрақты дамуды басқару практикасын жетілдіру және тұрақты даму қағидаттарын қызметтің негізгі бағыттары мен бизнес-үдерістерге енгізу бойынша жұмысын жалғастырды:

Компанияның құрылымында арнайы бөлінген бөлімшені құру арқылы тұрақты дамуды басқару корпоративтік функциясы күшейтілді, бұл бөлімшенің жауапкершілік аясына тұрақты даму саласында ішкі күн тәртібін ұсыну, тұрақты даму саласында саясат пен бастамаларды әзірлеу және іске асыруды үйлестіру, бағалау өткізу және тұрақты даму саласындағы қызмет нәтижелері туралы есептерді құру, мүдделі тараптармен өзара іс-қимылды үйлестіру кіреді;
Қазатомөнеркәсіптің қызметі үшін неғұрлым орынды БҰҰ тұрақты дамудың басым мақсаттары белгіленді. Бұл мақсаттарға жету үшін Компания өз қызметінің оң әсерін арттырып, теріс әсерін азайту арқылы барынша зор үлес қосуға ұмтылады;
корпоративтік деңгейде ішкі техникалық сараптаманы дамыту және жинақтау, қажетті құзыреттерді қалыптастыру, сондай-ақ пайдалану мерзімінің аяғында кеніштерді жабуды жоспарлау барысында өз қызметінің қоршаған ортаға әсерін үлгілеу және бағалау бойынша корпоративтік практиканы жетілдіру үшін Экологиялық жобалау және мониторинг орталығы құрылды;
Компанияның өндіретін активтерінде қоршаған ортаны басқару практикасын жетілдіру, оның ішінде өндірістік қызметтің қоршаған ортаға әсерін талдау мүмкіндігін қамтамасыз ету және барлық еншілес және тәуелді ұйымдарда экологиялық және радиациялық мониторинг өткізу мақсатында экологиялық мониторинг бойынша деректер қоры әзірленді;
жер қойнауын қорғау, экологиялық және әлеуметтік мәселелер бойынша оқу бағдарламаларын өткізу, сондай-ақ АЭЖХА-мен техникалық ынтымақтастық бағдарламасы бойынша кеңестерге, семинарлар мен тренингтерге қатысу арқылы техникалық білім мен құзыреттілік деңгейін арттыру саласында экологиялық және әлеуметтік салаларда (ESAP) корпоративтік Іс-қимыл жоспарын іске асыруда ілгерілеу бар. ESAP жоспарын одан әрі іске асыру мақсатында, Қазатомөнеркәсіп өз қызметінің (ЖҰС әдісін қолдана отырып) қоршаған ортаға және жергілікті қоғамдастықтарға экологиялық және әлеуметтік әсерін бағалау бойынша зерттеулер өткізуге рұқсат алды;
қызметкерлердің қанағаттану және әл-ауқат деңгейін, персоналдың қатыстырылуын, сондай-ақ Топ кәсіпорындарының арасындағы әлеуметтік даму деңгейін бағалау үшін әлеуметтік тұрақтылық рейтингін (индексін) жаңарту мақсатында жыл сайынғы зерттеу өткізілді;
Компания қатысатын өңірлердегі әлеуметтік-экономикалық дамуды қолдау және инфрақұрылымды дамыту мақсатында жергілікті бюджеттерге (Қазатомөнеркәсіп Тобының компанияларынан) 1,4 млрд теңге аударылды;
жалпы сомасы 3,2 млрд теңгеге 109 ҒЗТҚЖ шарты жасалды;

КОМПАНИЯНЫҢ ҚАТЫСУ ӨҢІРЛЕРІНДЕ ИНФРАҚҰРЫЛЫМДЫ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМЫТУДЫ ҚОЛДАУ МАҚСАТЫНДА ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТТЕРГЕ

1,4 млрд теңге

АУДАРЫЛДЫ

2 567 өнертабыстық ұсыныс жиналды, оның ішінде 1 412 ұсыныс Топ деңгейінде қабылданды, мақұлданды және енгізілді;
корпоративтік мәдениетті дамыту бойынша жалғасып келе жатқан жоба аясында қызметкерлердің мінез-құлқының өзгеруіне және өз кезегінде, қызметкерлер мен корпоративтік мәдениетті басқару үдерістерін одан әрі дамытуға септігін тигізетін құзыреттер моделі жаңартылды;
персоналды басқарудың мақсатты моделінің таралымын көбейту және адам ресурстарын басқару саласындағы негізгі бизнесүдерістерді автоматтандыру бойынша жобалар іске асырылды;
мүмкіндігі шектеулі жеке тұлғалар және мүгедектер ұйымдары, сондай-ақ қатысатын өңірлердегі шағын және орта бизнес кәсіпорындары арасында кәсіпкерлік қызметті қолдау мақсатында өнім берушілер үшін ашық есік күні өткізілді;
төмендегілерге арналған оқу семинарлары өткізілді:
— Директорлар кеңесінің және тұрақты дамуды басқарудың озық халықаралық практикалары, басты тәуекелдері және өндіретін өнеркәсіпке кезігетін тұрақты даму мәселелері бойынша Басқарма мүшелері;
— экологиялық және әлеуметтік салаларда (ESAP) корпоративтік Іс-қимыл жоспарын іске асыру асында «Жабу, тарату және құнарлығын қалпына келтіруді жоспарлауды оңтайландыру және кәсіпорынның өмірлік циклін аяқтау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру» тақырыбы бойынша жер қойнауын пайдалану, экологиялық және әлеуметтік мәселелер үшін жауапты Қазатомөнеркәсіп кәсіпорындары басшыларының орынбасарлары мен қызметкерлері.

ТҰРАҚТЫ ДАМУДЫ БАСҚАРУ

Тұрақты дамуды басқару тәсілі

ТҰРАҚТЫ ДАМУ ТӘСІЛІ ҚАЗАТОМӨНЕРКӘСІПТІҢ — ҚАУІПСІЗДІК, ЖАУАПКЕРШІЛІК, ДАМУ, КӘСІПҚОЙЛЫҚ, КОМАНДАЛЫҚ ЖҰМЫС СИЯҚТЫ КОРПОРАТИВТІК ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫМЕН ҮЙЛЕСЕДІ

Қазатомөнеркәсіптің тұрақты дамуды басқару тәсілі Компанияның стратегиялық даму басымдықтары мен қызметінің корпоративтік жауапкершілік және тұрақты даму, ұлттық және өңірлік даму саласындағы негіз қалаушы қағидаттармен үйлесімділікке негізделген және төмендегілерге бағытталған:

нормативтік және заңнамалық талаптарды орындау;
тұрақты даму саласындағы тәуекелдерді тиімді басқару;
өз қызметінде үздік салалық практикаларды және тұрақты даму саласындағы халықаралық стандарттардың нұсқауларын бірізді қолдану;
тұрақты даму саласындағы неғұрлым маңызды мәселелерді тиімді шешу үшін мүдделі тараптармен өзара іс-қимыл аясын кеңейту.

Тұрақты даму тәсілі Қазатомөнеркәсіптің қауіпсіздік, жауапкершілік, даму, кәсіпқойлық, топтық жұмыс сияқты корпоративтік құндылықтарымен үйлеседі және тұрақты дамуды басқару практикасын дамыту және Компанияның тұрақтылығын арттыру үшін негіз болып табылады.

Қазатомөнеркәсіптің тұрақты дамуды басқару бойынша құжаттары

Тұрақты даму Компанияның Даму стратегиясының ажырамас бөлігі болып табылады, оны іске асыру шеңберінде Компания тұрақты даму қағидаттарын бірізді енгізу және экономикалық, экологиялық әрі әлеуметтік мақсаттар мен міндеттерді негізгі үдерістерге және корпоративтік шешім қабылдау жүйесіне ықпалдастыру бойынша жұмысын жалғастыруда.

Компанияның тұрақты даму саласындағы қызметінің басым бағыттарын анықтау тәсілі бизнес кезігетін тұрақты даму саласындағы басты тәуекелдерді талдауға және Компанияның мүдделі тараптары мен қызметі үшін шешуші мәні бар экологиялық, әлеуметтік және басқару мәселелерін (ESG) анықтау үшін ішкі және сыртқы мүдделі тараптармен өзара әрекеттесуге негізделген. Бұл үдеріс Қазатомөнеркәсіпке өз күшін басымдандыруға және көбірек ықпал ете алатын салаларда прогреске септігін тигізуге мүмкіндік береді.

Қазатомөнеркәсіп тұрақты дамудың әр түрлі аспектілерін реттейтін ішкі саясаттарды әзірлеу және енгізу, сондай-ақ өзінің корпоративтік басқару жүйесін тұрақты дамытудың қағидаттарын ықпалдастыру арқылы тұрақты дамуды басқарудың корпоративтік практикасын жетілдіруді жалғастырып келеді.

2019 жылы Қазатомөнеркәсіп өзінің тұрақты дамуды басқару тәсілін жетілдіруін жалғастырды. Компания тұрақты даму саласында өз Саясатын әзірледі, онда өзінің мақсаты мен мүмкіндіктерін, сондай-ақ тұрақты даму саласындағы қызметінің негіз қалаушы қағидаттары мен негізгі бағыттарын қалыптастырды. Тұрақты даму практикасын одан әрі дамыту мақсатында тұрақты даму мәселелері бойынша жетекшілік ететін арнайы бөлімше құрылып, Компанияның жоғарғы басшылығы қатарынан тұрақты даму бойынша Жетекші мен Демеуші тағайындалды.

Тұрақты дамуды басқарудың құрылымы

Қазатомөнеркәсіптің тұрақты дамуды басқару құрылымы

Компанияда қабылданған тұрақты дамуды басқару моделі тұрақты даму мәселелерін басқаруды басқару жүйесінің барлық деңгейлеріне енгізуді болжамдайды. Тұрақты дамуды басқару үшін негізгі жауапкершілікті Компанияның Директорлар кеңесі алады.

Компанияның Директорлар кеңесі және оның комитеттері Компанияның тұрақты даму саласындағы күн тәртібін құруда, басым бағыттарды белгілеуде, тәуекелдерді бағалауда және тұрақты даму саласындағы қызметінің нәтижелерін бақылауда негізгі рөл атқарады. Басқарма Корпоративтік орталық деңгейінде тұрақты дамудың экологиялық, әлеуметтік және экономикалық аспектілерін басқарумен байланысты негізгі шешімдер мен үдерістерді бақылау, осы саладағы тәуекелдерді бағалау, сондай-ақ тұрақты даму саласындағы бастамалардың іске асырылуына мониторинг жүргізу үшін жауапкершілік алады.

Тұрақты дамумен байланысты міндеттер, сондай-ақ өзінің функционалдық міндеттеріне сәйкес мақсатты көрсеткіштерге жетуді бақылау тұрақты даму саласындағы бастамаларды әзірлеу және іске асыру үшін жауапты корпоративтік функциялар арасында бөлінеді. Тұрақты даму жөніндегі басқарма тұрақты даму бойынша бастамалар мен іс-шаралардың іске асырылуын үйлестіріп, әдіснамалық қолдаумен қамтамасыз етеді, сондай-ақ тұрақты даму саласындағы ақпараттың ашықтығы мен жариялылығын қамтамасыз етеді.

Тұрақты дамудың әр түрлі салаларына, оның ішінде өндірістік қызмет, еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздікті басқару, қоршаған ортаны қорғауды басқару, персоналды басқару және экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету салаларына жетекшілік ететін ЕТҰ деңгейіндегі құрылымдық бөлімшелер, бастамаларды іске асыру және тұрақты даму қағидаттарын операциялық қызметке енгізу, есептілікті мониторингтеу және дайындау үшін жауапты.

Тұрақты даму бағдарламасы

2019 жылы Қазатомөнеркәсіп корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік саласында 2017-2019 жж. арналған үш жылдық Тұрақты даму бағдарламасын іске асыруды аяқтады.

Бағдарлама еншілес және тәуелді ұйымдардың тұрақты даму саласында төмендегідей бағыттардағы бастамаларын іске асыру арқылы Топтың тұрақты даму алғышарттарын құруға бағытталды:

қызметкерлердің лайықты еңбек жағдайы мен еңбекақысын қолдау;
қызметкерлердің еңбек және әлеуметтік құқықтарын сақтау;
қызметкерлердің, олардың отбасы мүшелерінің, қатысатын өңірлердегі халықтың өмір сапасы мен деңгейін қолдау;
қоршаған ортаға зиянды әсерді азайту;
қатысатын өңірлердің тұрақты дамуына көмектесу;
Компанияда және қатысатын өңірлерде қолайлы іскерлік климат қалыптастыру;
Топтың серіктестермен және мемлекеттік органдармен өзара тиімді әрекеттесуі.

Есепті кезеңде ЕТҰ тұрақты даму саласында 600-ден астам бастаманы, жобалар мен іс-шараларды іске асырды.

2019 жылы Топта іске асырылған тұрақты даму саласындағы іс-шаралар

Бағыт	Тұрақты даму саласында іске асырылған бастамалардың үлгілері
Тұрақты даму саласында еншілес компаниялар деңгейінде іске асырылған бастамалардың саны 149
Әлеуметтік даму	Еңбек ұжымдарында кадрлық әлеуетті дамыту және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету еңбекақы төлеу және еңбекке ынталандыру саясатын іске асыру аясында іс-шаралар атқару: 1) жұмысшыларға төленетін еңбекақының тарифтік бөлігін индекстеу; 2) корпоративтік және салалық марапаттар тағайындау; 3) аса маңызды тапсырмаларды орындағаны үшін сыйақы беру; кәсіби өсуді қамтамасыз ету мақсатында қызметкерлерді қайта даярлауды және біліктілігін арттыруды ұйымдастыру; қызметкерлердің демалысын ұйымдастыру және сауықтыру шараларын іске асыру, салауатты өмір салтын және тұрақты дене шынықтыру мен спортпен айналысуды насихаттау; қызметкерлерді корпоративтік әлеуметтік қамсыздандыру және медициналық сақтандыру; қызметкерлердің әлеуметтік-еңбек жағдайын арттыру бойынша іс-шараларды іске асыру. Қайта құрылымданатын компаниялардың ұжымдарында әлеуметтік жайлылықты қамтамасыз ету. Жемқорлық пен алаяқтыққа қарсы әрекет ету, корпоративтік дауларды және мүдделер қақтығысын реттеу: кәсіпорындарда Қазатомөнеркәсіптің нұсқаулары бойынша Жемқорлық пен алаяқтыққа қарсы әрекет ету саясатын көкейкесті ету; әдеп бойынша және жемқорлыққа қарсы әрекет ету мәселелері бойынша жаңа құжаттарды әзірлеу және қолданыстағы ішкі нормативтік құжаттарды (ІНҚ) көкейкесті ету; қызметкерлердің Әдеп кодексін білуін тест арқылы тексеру; жемқорлыққа қарсы стандарттар мен мәдениетті қалыптастыру.
Тұрақты даму саласында еншілес компаниялар деңгейінде іске асырылған бастамалардың саны 189
Еңбекті қорғау, өнеркәсіптік қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар	Еңбек жағдайын қорғау және қамтамасыз ету: өндірістік жарақаттың алдын алу және болдырмау бойынша сақтандыру шараларын енгізу және қолдану; әлеуетті қауіпті жағдайларды, қауіпті жағдайларды (ҚЖ) / қауіпті іс-қимылдарды (ҚІ) / әлеуетті қауіпті оқиғаларды (Near-Miss) анықтау; қауіпсіздіктің мінез-құлық аудиттерін (ҚМА) өткізу; LOTO «Lock out/Tag out» (жабдықты бұғаттап, ескерту жапсырмаларын ілу) жүйесін енгізу шеңберінде құжаттама әзірлеу; қызметкерлердің еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелері бойынша оқыту, нұсқаулар беру және білімін тексеру; ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету Қоршаған ортаны қорғау: өндірістің қоршаған ортаға жағымсыз әсерін азайту бойынша табиғат қорғау жұмыстарын өткізу; өндіріс және тұтыну қалдықтарын кәдеге жарату және/немесе көму үшін жинау және мамандандырылған ұйымдарға тапсыру; ластаушы заттар мен ағынды сулардың шығарындыларының атмосфералық ауаға бөлінуіне мониторинг өткізу; қоршаған ортаға әсер ететін көздерде аспаптық бақылау өлшеулерін өткізу (атмосфераға шығарындылар, сүзілетін жер асты алаңдарына ағындыларды тастау, өндіріс қалдықтары); қоршаған ортаның жағдайына экологиялық бақылау өткізу.
Тұрақты даму саласында еншілес компаниялар деңгейінде іске асырылған бастамалардың саны 317
Әлеуметтік-экономикалық даму	Жоспарлы көрсеткіштерді орындау: экономикалық қосымша құн (EVA) бойынша көрсеткіштің жоспарлы мәніне жету; өндіру бойынша жоспарлы көрсеткішке жету; таза шоғырландырылған пайданың/залалдың жоспарлы көрсеткішіне жету; өнім өндірудің өзіндік құнының жоспарлы көрсеткішінен асырмау. Қатысатын өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуын қолдау: жер қойынауын пайдалану келісімшарттарының талаптарын орындау Мүдделі тараптармен өзара әрекеттесу: жергілікті атқарушы органдармен өзара әрекеттесу, жыл бойы мемлекеттік, ведомствалық және бақылаушы органдарға септерді дер кезінде тапсыру; халық, қоғамдық ұйымдар, БАҚ өкілдерімен кездесулер өткізу; демеушілік және қайырымдылық. Тұрақты даму аясында сатып алу қызметін басқару рәсімдері: тауар, жұмыс және қызмет сатып алу Жылдық жоспарын құру және бекіту; жергілікті өнім берушілермен тауар, жұмыс және қызмет сатып алу шарттарын жасасуға көмектесу және 2019 жылы жергілікті қамту үлесін ұлғайту; тауарлық-материалдық құндылықтарды (ТМҚ) уақтылы емес және/немесе толық емес және/немесе сапасыз түрде жеткізу себебінен жеткізулердің орындалмауы болмайтындай жоспарлы және үздіксіз материалдық-техникалық қамсыздандыру; сұралмаған ТМҚ-дың қалыптасу тәуекелдерін азайту. Ғылым және инновациялар: кен орындарының өнімді ерітінділерін өндіруді және қайта өңдеуді дамыту және жетілдіру бойынша ғылыми негізделген нұсқаулар әзірлеу; жақсартылған технологияларды енгізу және өндірісті жаңғырту мақсатында тәжірибелік сынақтар өткізу; қызметкерлердің өнертабыстық ұсыныстарын ұсыну және енгізу; ғылыми жарияланымдар мен баяндамаларды басып шығару, ғылыми-практикалық конференцияларға қатысу. Тәуекелдерді басқару: тәуекелдерді басқару бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлеу және іске асыру; ішкі бақылау жүйесін жетілдіру бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлеу және іске асыру; тәуекел-мәдениетті арттыру және қызметті басқаруға тәуекел-бағдарланған тәсілді бірізді енгізу бойынша іс-шараларды іске асыру; құрылымдық бөлімшелердің қызметкерлері мен кәсіпорын басшыларын тәуекелдерді басқару саласында тренингтен өткізу.

Тұрақты дамуды басқаруды диагностикалау

2019 жылы корпоративтік басқару практикасын одан әрі жетілдіру және корпоративтік басқару кодексінің қағидаттарын енгізудің тиімділігін бағалау мақсатында тәуелсіз кеңесшінің қатысуымен Компанияның корпоративтік басқару жүйесіне диагностика өткізілді. Корпоративтік басқару жүйесін диагностикалау шеңберінде Компанияның тұрақты дамуды басқару жүйесін құру және өзінің ұзақ мерзімді тұрақты дамуға арналған экономикалық, экологиялық және әлеуметтік мақсаттардың келісімделуін қамтамасыз ету бойынша нәтижелері бағалау мәніне айналды.

Компанияның тұрақты дамуды корпоративтік басқару практикасын жетілдіру бойынша күш салуы өткізілген бағалау нәтижелерімен және тұрақты дамуды басқару практикасының жетілуін бағалаудың жоғары рейтингімен расталды (бағалау әдіснамасының негізінде).

Корпоративтік басқару жүйесін диагностикалаудың қорытындысы бойынша, тұрақты даму мәселелерін корпоративтік басқару практикасын қоса алғанда, корпоративтік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру бойынша нұсқаулар әзірленді. Бұл нұсқаулар 2020 жылға арналған корпоративтік басқару және тұрақты дамуды басқару жүйесін жетілдіру бойынша іс-шаралар жоспарына енгізілді. Іс-шаралар жоспарын Компанияның құрылымдық бөлімшелері өзінің қызметтік құзыреті шеңберінде іске асырады.

Компанияның ЕТҰ-да тұрақты дамуды басқару практикасын дамыту мақсатында, 2019 жылы 11 ЕТҰ-да тұрақты дамуды басқару практикасының деңгейіне ішкі диагностика өткізілді. Өткізілген диагностиканың нәтижесінде тұрақты дамуды басқару жүйесінің негізгі құрамдастарының қазіргі жағдайы мен жетілу деңгейі бағаланды, тұрақты даму мәселелері бойынша ішкі үздік практикаларды одан әрі жетілдіру және таралымын көбейту бойынша ұсыныстар әзірленді.

2019 жылы 11 ЕТҰ-да тұрақты дамуды басқару тәжірибесінің жетілу деңгейіне ішкі диагностика өткізілді

Тұрақты дамуды басқару практикасын дамыту бойынша жоспарлар

Қазатомөнеркәсіп тұрақты дамуды басқару практикасын құру және одан әрі жетілдіру бойынша бірізді жұмыс атқарып келеді.

Компанияның тұрақты дамуды басқару практикасын дамыту бойынша жоспарлары мыналарды қамтиды:

тұрақты даму саласындағы корпоративтік саясаттың негізгі ережелерін енгізу және бірізді іске асыру;
Директорлар кеңесі мен Басқарманың қатысуымен тұрақты даму саласында мақсат белгілеу бойынша стратегиялық сессия өткізу;
тұрақты даму саласындағы басым бағыттар бойынша 2020 жылға арналған іс-шаралар жоспарын әзірлеу және іске асыру;
қаржылық емес ақпаратты жинау және дайындау регламентін әзірлеу;
жекелеген ЕТҰ-да тұрақты даму практикасының жетілу деңгейіне ішкі диагностика өткізу;
уран өндіру саласында қолданылатын экологиялық нормалау және мониторинг жүйесін құру;
ISO 45001 және ISO 14001 халықаралық стандарттарына сәйкестікке сертификациялық аудит өткізу;
Қазатомөнеркәсіптің еншілес кәсіпорындарының экологиялық рейтингіне арналған критерийлер әзірлеу;
әлеуетті қауіпті жағдайлар мен іс-қимылдардың пайда болу жиілігі мен себептеріне талдау өткізу, анықталған қауіпті жағдайлар мен қабылданатын шаралардың тиімділігін бағалау;
қызметкерлердің хабардарлық деңгейін бағалау және белгіленген еңбекті қорғау талаптарына сәйкестікті қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік мәдениетін зерттеу әдіснамасын жетілдіру.

БҰҰ Тұрақты дамудың мақсаттарына жетуге қосқан үлесі

Қазатомөнеркәсіп БҰҰ 2030 жылға дейінгі тұрақты даму саласындағы жаһандық Күн тәртібін қолдайды және 2015 жылы БҰҰ Бас ассамблеясы қабылдаған Тұрақты даму мақсаттарын (ТДМ) бөліседі. Компания адамзаттың неғұрлым күрделі әлеуметтік, экологиялық және экономикалық мәселелерін шешу және әлемді баршаға бірдей тұрақты болашаққа жетелеу үшін барлық мүдделі тараптардың, оның ішінде билік органдары, бизнес, халықаралық және қоғамдық ұйымдардың өкілдері мен жұртшылықтың бірлескен амалдарының маңыздылығын мойындайды.

Компания тұрақты даму қағидаттары мен құндылықтарын енгізу, бизнесті адал жүргізу практикасын іске асыру, операциялық қызметтің қоршаған ортаға және жергілікті халыққа әсерін барынша азайту және барлық мүдделі тараптар үшін құнды ұлғайту үшін экономикалық тұрғыдан орынды шаралар қолдану арқылы тұрақты даму саласында Жаһандық мақсаттарға жетуге өз үлесін қосуға тырысады.

БҰҰ-ның барлық 17 Тұрақты даму мақсатының маңыздылығын мойындай отырып, Қазатомөнеркәсіп өзінің күш-жігерін өз бизнесі мен уран өндіру саласының ерекшеліктеріне неғұрлым релевантты болып табылатын және оған қол жеткізуде Компания елеулі үлес қоса алатын алты Мақсатқа жұмылдырды. Төмендегі кестеде Компания өзінің тұрақты даму саласындағы қызметі мен бастамаларының БҰҰ ТДМ-на жетуде қандай үлес қосатынын ашып көрсетеді. Келешекте біз өз мақсаттарымыз бен бастамаларымыздың өзара келісілуін және БҰҰның неғұрлым релевантты ТДМ-на бекітілген басым бағыттарға сәйкестігін қамтамасыз ету үшін қайта қарайтын боламыз.

БҰҰ Тұрақты дамудың басым мақсаттары

ТДМ 3: Салауатты өмір салтын қамтамасыз ету және кез келген жастағы барлық адамдардың әл-ауқаттылығын қолдау.

ТДМ 7: Барлық адамдар үшін қымбат емес, сенімді, тұрақты және заманауи энергия көздеріне жалпы қолжетімділікті қамтамасыз ету.

ТДМ 8: Барлық адамдар үшін үдемелі, ауқымды және тұрақты экономикалық өсу, толық және нәтижелі жұмыстылық, лайықты жұмыс алуға көмектесу.

ТДМ 9: Сенімді инфрақұрылым құру, ауқымды және тұрақты индустриалдандыру мен инновацияларды қолдау.

ТДМ 12: Тұтыну мен өндірудің ұтымды модельдеріне көшуді қамтамасыз ету.

ТДМ 13: Климаттың өзгеруімен және оның салдарымен күрес бойынша жедел шаралар қолдану.

Қазатомөнеркәсіптің есептік кезеңде БҰҰ ТДМ-на жетуде оң үлес қосқан тұрақты даму саласындағы қызметі мен бастамалары, негізінен, қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік, адам капиталын дамыту және Компания қатысатын өңірлерді әлеуметтік-экономикалық дамыту саласындағы іс-шараларды қамтиды.

Компанияның БҰҰ Тұрақты даму мақсаттарына жетуге қосқан үлесі

БҰҰ ТДМ	ТДМ-ын басқару жүйесіне енгізу
Басымдықты Қосымша мына тарауларды қараңыз: Әлеуметтік жауапкершілік: Персоналды басқару; Әлеуметтік-экономикалық үлес; Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік. Қоршаған ортаны қорғау.	Даму стратегиясы. Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы кодексі. Еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, ядролық және радиациялық. қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясат. Радиоактивті қалдықтарды көмілгенге дейін ұстау бойынша әдістемелік нұсқаулар. Кадрлық саясат. 2017-2019 жылдарға арналған корпоративтік және әлеуметтік жауапкершілік саласындағы тұрақты даму бағдарламасы. Экологиялық және әлеуметтік салалардағы Іс-қимыл жоспары (ESAP).
ТДМ-ның релевантты міндеттері	Негізгі бастамалар мен жобалар
3.4 2030 жылға қарай аурудың алдын алу, емдеу және психикалық денсаулық пен әл-ауқатты қолдау арқылы жұқпалы емес аурулардан мезгілсіз өлім-жітімді үштен бір бөлікке азайту.	Қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелерін ерікті медициналық сақтандырумен қамтамасыз ету. Қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелерін сауықтыру және шипажайлықкурорттық емдеу бойынша корпоративтік бағдарламаларды іске асыру. Қызметкерлердің физикалық және психикалық денсаулығын сақтауға және нығайтуға бағытталған шараларды іске асыру (медициналық пункттердің жұмысын ұйымдастыру, Топтың ЕТҰ қызметкерлерін міндетті ауысымалды медициналық тексерулерден өткізу және т. б.).
3.6 2020 жылға қарай бүкіл әлемде жолкөлік оқиғалары нәтижесінде өлім мен жарақаттанулар санын екі есе қысқарту.	Кәсіпорындарда жарақаттың алдын алу мақсатында еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша іс-шаралар өткізу. Қауіпті іс-қимылдарды, қауіпті жағдайларды, Near-Miss – әлеуетті қауіпті жағдайларды анықтау. Қызметкерлерді оқыту және осы саладағы біліктілігін арттыру есебінен қауіпсіздік мәдениеті деңгейін арттыру. Қауіпсіздіктің мінез-құлық аудиттерін өткізу. Қызметкерлерді арнайы киіммен, ЖҚҚ-мен қамтамасыз ету бойынша нормалар мен ережелерді сақтау. Өндірістік жарақат пен жол-көлік оқиғаларының себебін талдау, өндірістегі жарақат пен жазатайым оқиғалардың алдын алу және ескерту бойынша ісшараларды әзірлеу және іске асыру.
3.9 2030 жылға қарай қауіпті химиялық заттардың әсерінен және ауа мен судың, топырақтың ластануы және улануы нәтижесінде өлім мен ауру жағдайларының санын едәуір қысқарту.	Денсаулық, еңбек, қоршаған және әлеуметтік ортаны қорғау мәселелерін алдын алып басқару үшін тәуекелдерді бағалауға негізделген экологиялық және әлеуметтік салаларда Іс-қимыл жоспарын енгізу (ESAP). Атмосфералық ауаны қорғауға, сондай-ақ ESAP Жол картасы шеңберінде су ресурстарын қорғауға және ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған іс-шараларды орындау.
БҰҰ ТДМ	ТДМ-ын басқару жүйесіне енгізу
Басымдықты Қосымша мына тарауларды қараңыз: Қоршаған ортаны қорғау	Даму стратегиясы. Инновациялық-технологиялық даму саясаты. 2017-2019 жылдарға арналған корпоративтік және әлеуметтік жауапкершілік саласындағы тұрақты даму бағдарламасы. 2018-2028 жылдарға арналған Даму стратегиясын іске асыру жоспары шеңберінде Қазатомөнеркәсіптің өндіретін кәсіпорындары бойынша энергияны үнемдеу және энерготиімділікті арттыру бойынша іс-шаралар жоспары.
ТДМ-ның релевантты міндеттері	Негізгі бастамалар мен жобалар
7.1 2030 жылға қарай қымбат емес, сенімді және заманауи энергиямен жабдықтауға жалпы қолжетімділікті қамтамасыз ету.	Топтың қызметін төмен көміртекті электр энергиясын тұрақты өндіруге бағдарлау.
7.3 2030 жылға қарай энерготиімділікті арттырудың жаһандық көрсеткішін екі еселеу	Энергияны үнемдеу және энерготиімділікті арттыру бойынша жобаларды іске асыру (жылу энергиясы мен электр энергиясының шығындарын өтеу, энергия ресурстарын екінші қайтара пайдалану технологиясын енгізу, энергияны үнемдейтін озық технологияларды іздеу). Энергияны үнемдеу және энерготиімділікті арттыру мүмкіндігі мен әлеуетін бағалау мақсатында тұрақты энергоаудит өткізу.
7.a 2030 жылға қарай экологиялық таза энергетика саласындағы, оның ішінде жаңартылатын энергетика, энерготиімділікті ұлғайту және қазбалы отынды пайдаланудың озық және таза технологияларын арттыру саласындағы зерттеулер мен технологияларға қолжетімділікті оңайлату мақсатында халықаралық ынтымақтастықты белсендендіру және энергетикалық инфрақұрылым мен экологиялық таза энергетика технологияларына инвестициялауға ынталандыру.	WNTI, АЭЖХА және басқа да халықаралық ұйымдармен, ғылыми зерттеу институттарымен байытылған уран өнімін тасымалдау және ядролық отын жеткізілімдері мәселесі бойынша ынтымақтасу. Энергияның балама көздерін пайдалану (фотоэлектр станциялары, гелий қыздырғыштары, жылу сорғы қондырғылары).
БҰҰ ТДМ	ТДМ-ын басқару жүйесіне енгізу
Басымдықты Қосымша мына тарауларды қараңыз: Әлеуметтік-экономикалық үлес: Ғылым және инновациялар, Сатып алу практикасы. Әлеуметтік жауапкершілік: Персоналды басқару; Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік.	Даму стратегиясы. Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы кодексі. Еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясат. Кадрлық саясат. Инновациялық-технологиялық даму саясаты. 2017-2019 жылдарға арналған корпоративтік және әлеуметтік жауапкершілік саласындағы тұрақты даму бағдарламасы.
ТДМ-ның релевантты міндеттері	Негізгі бастамалар мен жобалар
8.2 Әртараптандыру, техникалық жаңғырту және инновациялық қызмет арқылы, оның ішінде қосымша құны жоғары және еңбекті көп қажетсінетін секторларға ерекше назар бөлу арқылы экономикада өнімділікті арттыруға қол жеткізу.	Цифрлық трансформацияның бекітілген жаңартылған қоржынын негізге ала отырып, өнімділік пен операциялық тиімділікті арттыру бойынша жобаларды іске асыру. Негізгі бизнес-үдерістерді автоматтандыру және цифрландыру (цифрлық егіздер – ГГИС, ИЖЖ; цифрлық платформалар – eKAP, SAPERP; SAPHCM жүйелері, қызметкерлерге арналған цифрлық сервис). Өндірісті техникалық жаңғырту, оның ішінде ядролық материалмен жұмысқа арналған жаңа жабдықты қолданысқа енгізу, жоғары байытылған уранды қайта өңдеу учаскелерін жаңғырту, үй-жайлар мен жабдыққа жөндеу жұмыстарын өткізу, тот басқан немесе көнерген жабдықты ауыстыру, желдету жүйелерін жөндеу және жаңғырту. Өндірісті жетілдіру және жаңғырту бойынша инновациялық қызмет. Қосымша құн тізбегінің құрамдастарын дамыту (Компанияның реакторға дейінгі ЯОЦ-ның жаңа сегменттеріне және сирек металдармен байланысты қызметке қатысуын кеңейтуге инвестициялар).
8.4 2030 жылдың соңына дейінгі бүкіл мерзім бойы тұтыну және өндіру жүйелерінде ресурстарды пайдаланудың жаһандық тиімділігін біртіндеп арттыру және экономикалық өсудің қоршаған орта жағдайының нашарлауына әкелмеуіне тырысу, бұл тұтыну мен өндірудің ұтымды модельдерін пайдалануға көшу бойынша онжылдық стратегиясында көзделген және мұны алдымен дамыған елдер жасауы тиіс.	Атмосфералық ауаны қорғауға, сондай-ақ ESAP Жол картасы шеңберінде су ресурстарын қорғауға және ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған іс-шараларды орындау. Технологиялық объектілер мен қоршаған орта объектілері жағдайының көрсеткіштеріне мониторинг жүргізу, үздік қолжетімді технологияларды енгізу. Ядролық материалдарды түгендеу, өндірістегі ядролық қауіпсіздік жағдайын бақылау. Жұмыс орындарында, үй-жайларда және өндірістік аумақтарда радиациялық жағдайды бақылау. Өндірістің экологиялығын арттыру бойынша инновациялық қызмет.
8.5 2030 жылға қарай жастар мен мүгедектерді қоса алғанда барлық әйелдер мен ерлер үшін толық және өнімді жұмыстылық пен лайықты жұмыс, сондай-ақ бірдей жұмыс үшін бірдей еңбекақы төленуін қамтамасыз ету.	Еңбекке лайықты ақы төленуін қамтамасыз ету, еңбекақы төлеу және қызметкерлерді ынталандыру жүйесін жетілдіру. Жұмысқа іріктеу және жалдау, еңбекақы төлеу және мансап құру барысында тең мүмкіндік беру. Оқыту және біліктілікті арттыру, негізгі құзыреттер мен білім жинау және сақтау барысында тең мүмкіндік беру.
8.8 Еңбек құқығын қорғау және еңбек ететін мигранттарды, әсіресе әйел-мигранттарды және тұрақты жұмысы жоқ адамдарды қоса алғанда, барлық еңбекшілерге сенімді және қауіпсіз жұмыс жағдайын қамтамасыз етуге көмектесу.	Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша ағымдағы іс-шараларды орындау. Оқыс жағдайға жедел жауап қайтару және төтенше жағдайлардың алдын алу, өндірістік қауіпсіздік саласындағы тәуекелдерді талдау, мониторингтеу және бақылау. Қызметкерлердің әлеуметтік-тұрмыстық жағдайын жақсарту бойынша бағдарламаларды іске асыру, жоғары нормаларға сәйкес еңбек жағдайын қамтамасыз ету, мерзімді және ауысым алдындағы медициналық тексерулер өткізу. Қызметкерлерге әлеуметтік қолдау көрсету, оның ішінде қызметкерлердің физикалық және психикалық денсаулығын сақтауға және нығайтуға, қызметкерлердің өмір сапасын жақсартуға бағытталған шараларды іске асыру.
БҰҰ ТДМ	ТДМ-ын басқару жүйесіне енгізу
Басымдықты Қосымша мына тарауларды қараңыз: Әлеуметтік-экономикалық үлес: Ғылым және инновациялар, Цифрландыру және автоматтандыру. Әлеуметтік жауапкершілік: Әлеуметтік тұрақтылық.	Даму стратегиясы. Цифрлық трансформациялау бағдарламасы. Ғылыми-технологиялық қызметті басқару саясаты.
ТДМ-ның релевантты міндеттері	Негізгі бастамалар мен жобалар
9.1 Барлығына қымбат емес және тең құқықты қолжетімділікті қамтамасыз етуге ерекше көңіл бөле отырып, экономикалық дамуды және адамдардың әл-ауқатын қолдау мақсатында сапалы, сенімді, тұрақты және берік инфрақұрылымды, оның ішінде өңірлік және шекарааралық инфрақұрылымды дамыту.	«Samruk-KazynaTrust» әлеуметтік жобаларын дамыту қорымен бірлесіп қатысатын өңірлердің инфрақұрылымын дамытуға бағытталған жобаларды іске асыру (мысалы, балаларға арналған спорт және ойын алаңдарын салу). ЕТҰ-дың қатысатын өңірлердегі жергілікті халықты қолдауға бағытталған жекелеген қайырымдылық және басқа бастамаларын іске асыру (ардагерлерге қолдау көрсету, балаларға, аз қамтылған және көп балалы отбасыларға көмек).
9.4 2030 жылға қарай барлық елдердің жеке мүмкіндіктеріне сәйкес қатысуымен, инфрақұрылымды жаңғырту және өнеркәсіптік кәсіпорындарды қайта жабдықтау арқылы ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыру және таза әрі экологиялық қауіпсіз технологиялар мен өнеркәсіптік үдерістерді кеңірек қолдану есебінен оларды тұрақты ету.	Өндіретін активтерді кеңейтуге, қайта құруға және техникалық қайта жабдықтауға күрделі шығындар жасау, оның ішінде жаңа ұңғымалар құру, өндіретін инфрақұрылымның жұмысқа қабілеттілігін қолдау.
9.5 Барлық елдерде, әсіресе дамушы елдерде ғылыми зерттеулерді жандандыру, өнеркәсіптік секторлардың технологиялық әлеуетін күшейту, оның ішінде 2030 жылға қарай инновациялық қызметті жандандыру және ҒЗТҚЖ саласында 1 млн адамға шаққандағы қызметкерлер санын едәуір арттыру, сондай-ақ ҒЗТҚЖ-на бөлінетін мемлекеттік және жеке шығыстар арқылы.	Қызметтің тиімділігін арттыруды қамтамасыз етуге бағытталған ғылымизерттеу, тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар мен техникалық-экономикалық зерттеулерді іске асыру. Геология, геотехнология, ЯОЦ, сирек жер өнімдері, жаңа буындағы технологияларды құқықтық қорғау салалық ғылымдарын дамытуға бағытталған бағдарламаларды қаржыландыру.
9.b Дамушы елдерде отандық технологиялар саласындағы әзірлемелерді, зерттеулер мен инновацияларды қолдау, оның ішінде, атап айтқанда, өнеркәсіпті әртараптандыруға және шикізат салаларында қосымша құнның ұлғаюына қолайлы жағдай жасайтын саяси климатты қалыптастыру .	Қазақстандық ғылыми-зерттеу институттарымен, университеттермен және әзірлеушілермен ынтымақтасу (NazarbayevUniversity, «Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚҰТЗУ» ҰАҚ). Топтың ғылыми бөлімшелерінің ғылым мен инновацияларды басқару саласына қосқан үлесі – қазақстандық уран өнімінің қосымша құны мен ғылымды қажетсінуін арттыру.
БҰҰ ТДМ	ТДМ-ын басқару жүйесіне енгізу
Басымдықты Қосымша мына тарауларды қараңыз: Тұрақты дамуды басқару. Әлеуметтік-экономикалық үлес:Ғылым және инновациялар. Қоршаған ортаны қорғау.	Даму стратегиясы. Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы кодексі. Еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясат. Компанияның кәсіпорындарында өндіріс пен тұтыну қалдықтарын ұстау ережелері. 2017-2019 жылдарға арналған корпоративтік және әлеуметтік жауапкершілік саласындағы тұрақты даму бағдарламасы. Экологиялық және әлеуметтік салалардағы Іс-қимыл жоспары (ESAP).
ТДМ-ның релевантты міндеттері	Негізгі бастамалар мен жобалар
12.2 2030 жылға қарай табиғи ресурстарды ұтымды игеруге және тиімді пайдалануға қол жеткізу.	Сирек және сирек жер металдарын ілеспе өндіру және қайта өңдеудің тиімділігін арттыру. Өндірістің неғұрлым ұтымды модельдеріне көшу, жаңа технологиялар мен технологиялық шешімдерді қолдану. Жақсартылған технологияларды енгізу және өндірісті жаңғырту мақсатында тәжірибелік сынақ өткізу. Өндірістік қызметке экологиялық технологияларды енгізу (қалдықсыз өндіріс, ЕТҰ-да тұйықталған сумен жабдықтау және т. б.). Өндіру және қайта өңдеу үдерістерін дамыту және жетілдіру бойынша ғылыми негізделген нұсқауларды әзірлеу.
12.4 2020 жылға қарай химиялық заттар мен барлық қалдықтардың келісілген халықаралық қағидаттарға сәйкес бүкіл өмірлік циклі бойына экологиялық тұрғыдан ұтымды қолданылуына қол жеткізу және адамдардың денсаулығы мен қоршаған ортаға жағымсыз әсерін барынша азайту үшін олардың ауаға, суға және топыраққа түсуін айтарлықтай қысқарту.	Атмосфералық ауаны қорғау, су ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар (жобалар). Қолданыстағы шаң газ ұстайтын қондырғылардың тиімділігін арттыру. Қалдықтарды жинау және мамандандырылған ұйымдарға қайта өңдеу мен кәдеге жаратуға тапсыру. Қоршаған ортаның жағдайына өндірістік экологиялық бақылау жүргізу. Компанияның өндірістік объектілерінің экологиялық және әлеуметтік әсерін зерттеу және ластайтын заттардың тастандыларының стационарлық көздерінде қоршаған ортаға эмиссияны мониторингтеудің автоматтандырылған жүйесін енгізу жобасын әзірлеу.
12.5 2030 жылға қарай қалдықтардың құрылуының алдын алу, оларды қысқарту, қайта өңдеу және екінші қайтара пайдалану бойынша шараларды қолдану арқылы қалдық көлемін барынша азайту.	Өнеркәсіптік қалдықтардың құрылуын барынша азайту және болдырмау мақсатында қалдықтарды жинау, қайта өңдеу және кәдеге жарату үдерістерін ұйымдастыру. Қалдығы аз технологияларды енгізу және өнеркәсіптік қалдықтарды кәдеге жаратудың экологиялық қауіпсіз әдістерін пайдалану (мердігерлік ұйымдармен қауіпті өндірістік қалдықтарды, коммуналдық және қатты өндірістік қалдықтарды тапсыру туралы шарт жасасуды қоса алғанда). 2019-2021 жылдары өндіріс пен тұтыну қалдықтарының құрылу көлемдерін, оның ішінде ЕТҰ-да қалдықтарды қайта пайдалану және қайта өңдеу есебінен азайту бойынша іс-шаралар жоспарын іске асыру.
12.6Компанияларға, әсіресе ірі және ұлтаралық компанияларға өндірістің тұрақты әдістерін қолданып, өз есептерінде ресурстарды ұтымды пайдалану туралы ақпаратты көрсетуге кеңес беру.	Тұрақты даму және бизнесті адал жүргізу қағидаттары мен құндылықтарын енгізу. Тұрақты даму саласында іс-шараларды іске асыру. Өндірістің неғұрлым ұтымды модельдеріне көшу, жаңа технологиялар мен технологиялық шешімдерді қолдану.
БҰҰ ТДМ	ТДМ-ын басқару жүйесіне енгізу
Басымдықты Қосымша мына тарауларды қараңыз: Қоршаған ортаны қорғау.	Еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясат.
ТДМ-ның релевантты міндеттері	Негізгі бастамалар мен жобалар
13.1 Барлық елдерде қауіпті климаттық құбылыстарға және сұрапыл апаттарға қарсы тұру және бейімделу қабілетін арттыру.	Уран өндіру бойынша өндірістік үдерістерде неғұрлым экологиялық технология – ЖҰС пайдалану, оны қолдану барысында парниктік газдардың шығарындылары ең төмен деңгейде болады. Төмен көміртекті энергия көздерін пайдалануға көшу – газ. Парниктік газдардың шығарындыларын мониторингтеу қызметі, шығарындылардың үлкен көлемін болдырмау. АЭЖХА-ге мүшелік және климаттың өзгеруінің салдарына бейімделу бойынша тұрақты шешімдер әзірлеу тұрғысынан белгіленген курсты қолдау.
13.3 Адамдар мен мекемелердің климат өзгеруі салдарының өткірлігін жұмсарту және бәсеңдету, оларға бейімделу және ерте ескерту мүмкіндігін, бұл саладағы ағарту ісін және ақпарат таратуды жақсарту.	Экономиканың экологиялық және төмен көміртекті салаларының бірі ретінде ядролық энергетиканы дамытуға үлес қосу. Компанияның климатқа әсерін төмендетуге және орнын толтыруға бағытталған іс-шараларды жүзеге асыру, оның ішінде ЖҰС технологиясын пайдалану, энергияны үнемдеу және энерготиімділік бойынша іс-шараларды жүзеге асыру, Компанияның экологиялық өмір салты дағдысын қалыптастыруға бағытталған климатқа әсерін төмендетуге көмектесетін акцияларға қатысу («Бір күн автомобильсіз», «Жер сағаты» тәрізді).

Мүдделі тараптармен өзара іс-қимыл

Қазатомөнеркәсіптің 2019 жылға арналған Стейкхолдерлер картасы

Стейкхолдерлердің Компанияға ықпалының дәрежесі

Компанияның стейкхолдерлерге ықпалының дәрежесі

Мүдделі тараптармен өзара іс-қимылдың тиімді жүйесі Компанияның стратегиялық мақсаттарына жетуге және әлемдік нарықта оң беделді қалыптастыруға көмектеседі. Қазатомөнеркәсіп өзара ықпалдасу және өзара мүдделерді анықтау дәрежесін ескере отырып, стейкхолдерлердің негізгі топтарының тізімін белгілейді.

Компанияның мүдделі тараптарының негізгі топтары – қызметкерлер мен кәсіби одақтар, акционерлер, серіктестер, кредиторлар, өнім берушілер мен тұтынушылар, еншілес ұйымдар, менеджмент және персонал, мемлекеттік және жергілікті басқару органдары, БАҚ және жергілікті қоғамдастықтар, инвестициялық аналитиктер, бизнес-қоғамдастықтар және халықаралық ұйымдар.

Компанияда Мүдделі тараптардың картасы әзірленді, оны құру барысында барлық мүдделі тараптардың қажеттіліктері мен мүдделері ескерілді. Компания өз қызметінің салдарын ұғына отырып, мүдделі тараптар кезігетін мәселелерді бағалау және олардың сауалдарына барабар жауап қайтару барысында маңыздылық қағидаттары негізінде мүдделі тараптармен өзара әрекеттеседі.

Қазатомөнеркәсіп пен стейкхолдерлердің өзара ықпалын бағалау тұрғысынан алғанда мүдделі тараптардың картасы, сондай-ақ мүдделі тараптармен өзара әрекеттесу жоспары жыл сайын өзектендіріледі. Есептік кезеңде Компанияның нарықтағы жаһандық қатысуын кеңейтудің нәтижесінде мүдделі тараптардың үш жаңа тобы қосылды – бизнес-қоғамдастықтар, халықаралық ұйымдар және инвестициялық аналитиктер.

Бұған қоса, есептік кезеңде стейкхолдерлердің өзара ықпалының дәрежесі қайта бағаланды, 2020 жылы Компанияның стейкхолдерлерімен өзара әрекеттесу бойынша іске асырылуға жоспарланып отырған тетіктер мен іс-шаралар туралы ақпарат шоғырландырылды және тетіктер тізімі мен стейкхолдерлермен қарым-қатынас жасау жоспары өзектендірілді.

ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҮЛЕС

Мүдделі тараптар үшін экономикалық құнды құру

Қазатомөнеркәсіп қауіпсіз, жауапты, тиімді және табысты бизнес жүргізудің және өзінің қатысатын өңірлерді тұрақты дамытуға қатысуының маңыздылығын түсінеді. Компания өзінің негізгі қызметін іске асыру және қатысатын өңірлерде әлеуметтік-экономикалық инвестициялар жасау арқылы үлес қосады.

Қазатомөнеркәсіп өз қызметін Қазақстанның 5 өңірінде – Түркістан, Қызылорда, Шығыс Қазақстан, Ақмола және Алматы облыстарында жүзеге асырады, сондай-ақ өзі ірі жұмыс беруші және салық төлеуші болып табылатын Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларында өкілдіктері бар. Қазатомөнеркәсіптің жергілікті және ұлттық экономикаларға, сондай-ақ жергілікті қоғамдастықтарға қосқан үлесі төмендегідей көрсетіледі:

тікелей іскерлік белсенділік таныту және тиімділік пен өнімділікті арттыруға көңіл бөлу;
жер қойнауын пайдалану үшін салықтар мен төлемдерді төлеу;
жұмысқа орналастырудың тікелей және жанама мүмкіндіктерін қалыптастыру;
жеткізу тізбектерін дамыту үшін жағдай жасау;
әлеуметтік инвестициялар.

Құрылған және бөлінген тікелей экономикалық құн, млн теңге

№ р/с	Бап	2018*	2019
	Құрылған тікелей экономикалық құн
1	Табыс**	846,03	621,13
	Бөлінген экономикалық құн, оның ішінде
2	Операциялық шығыстар***	292,81	273,42
3	Еңбекақы	42,78	49,15
4	Пайыз және дивиденд бойынша шығыстар	12,67	11,96
5	Табыс салығынан басқа салықтар	23,56	27,79
6	Табыс салығы бойынша шығыстар	28,80	33,51
7	Өзге табыстар	19,99	8,51
8	Әлеуметтік салаға бөлінетін шығыстар (жергілікті қауымдастықтарға инвестициялар)	0,73	1,07
	Бөлінбеген экономикалық құн (жыл ішіндегі пайда)	424,69	213,75

* Төмендегі жағдайларға байланысты 2018 жылға арналған Жылдық есептегі деректермен салыстырып қайта есептелген: 2018 жылдың желтоқсанында Топ «Байкен-U» ЖШС-не бақылау алды. 2018 жылғы 31 желтоқсанда Топ сатып алған активтері мен міндеттемелерін есепке алу үшін теңгерімдік құнды қолданды, себебі бағалау бойынша есеп есептік жылдың соңында аяқталған жоқ. 2019 жылдың маусымында тәуелсіз бағалаушы сатып алған активтер мен міндеттемелердің әділ құнын бағалауды аяқтап, салыстырмалы ақпарат қайта есептелді.
** Табыстар GRI стандарттары әдістемесіне сәйкес есептелді және Компанияның түсімі мен барлық табысының сомасынан құралады.
*** Операциялық шығыстар келесі баптарды қамтиды: өткізудің өзіндік құны (еңбекақы мен салықты есептемегенде), өткізу бойынша шығындар (еңбекақы мен салықты есептемегенде), жалпы және әкімшілік шығындар (еңбекақы мен салықты есептемегенде).

2019 жылы жер қойнауын пайдалану келісімшарттары бойынша міндеттемелерді орындау шеңберінде Қазатомөнеркәсіп қатысатын өңірлердің бюджеттеріне әлеуметтік-экономикалық дамуға, сондай-ақ инфрақұрылымды дамытуға жалпы 1,4 млрд теңге аударды.

Аудиттелген шоғырландырылған қаржылық есептіліктің толық нұсқасын Компанияның www.kazatomprom.kz интернет-ресурсы «Инвесторларға > Есептер мен нәтижелер > Қаржылық нәтижелер» бөлімінде қол жетімді

Қатысатын өңірлерде әлеуметтік-экономикалық дамуға және инфрақұрылымды дамытуға бюджет трансферлері, млн теңге

№ р/с	Кәсіпорынның атауы	Аударылды 2019
Түркістан облысы
1	«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ	154,5
2	«Аппақ» ЖШС	37,9
3	«Ақбастау» БК» АҚ	194,9
4	«Оңтүстік тау-химия компаниясы» БК» ЖШС	86,5
5	«Волковгеология» АҚ	2,5
6	«Заречное» БК» АҚ	10,1
7	«Инкай» БК» ЖШС	58
8	«Казатомпром-SaUran» ЖШС	387,1
9	«Қаратау» ЖШС	52,3
10	«Орталық» ЕК» ЖШС	76,4
11	«КАТКО» БК» ЖШС	11,4
Қызылорда облысы
12	«Байкен-U» ЖШС	38,6
13	«РУ-6» ЖШС	102,8
14	«Семізбай-U» ЖШС	26,5
15	«Қызылқұм» ЖШС	116,2
Алматы облысы
16	«KazSilicon» ХК» ЖШС	0,3
Шығыс Қазақстан облысы
17	«Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ	6,6
Солтүстік Қазақстан облысы
18	«Семізбай-U» ЖШС	18,9
Ақмола облысы
19	«Семізбай-U» ЖШС	18,9
	Барлығы	1 400,4

Қайырымдылық және демеушілік қызмет

Қазіргі кезде Қазатомөнеркәсіптің қайырымдылық қызметін Корпоративтік орталық ретінде «SamrukKazyna Trust» әлеуметтік жобаларды дамыту қоры жүргізеді, ол конкурстық негізде іріктеу арқылы әлеуметтік маңызды жобаларды жүзеге асырады.

«Samruk-Kazyna Trust» қоры «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ компаниялар тобының қайырымдылық қызметінің жалғыз операторы болып табылады, ол әлеуметтік маңызды мәселелерді шешуге бағытталған жобалар мен бағдарламаларды жүзеге асырады.

Жергілікті қоғамдастықтарды қолдау мақсатында Компанияның еншілес және тәуелді ұйымдарының қайырымдылық бастамаларды өз бетінше жүзеге асыруға мүмкіндігі бар.

2019 жылы Компанияның еншілес және тәуелді ұйымдары қайырымдылық саласында мынадай атаулы жобалар мен бастамаларды жүзеге асырды:

өңірлерде әмбебап спорт алаңдары мен балалар ойын алаңдарын орнату;
коммерциялық емес ұйымдар арасында әлеуметтік кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған жобалар;
«Жеңiс» жобасының аясында ардагерлерге қолдау көрсету;
«Милосердие» ерікті қоғамы» қоғамдық қорының жобаларын («Балаларға өмір сыйла», «Жетімдерсіз Қазақстан», «Аутизмді жеңеміз» жобаларын) жүзеге асыру;
БЦС (балалар церебралды сал ауруы) диагнозы қойылған балалар үшін тегін оңалтуды қамтамасыз ететін «Сау балалар» жобасын, сондай-ақ инклюзивті білімді енгізу жөніндегі «Әр түрлі – Бірдей» жобасын жүзеге асыру;
тұрмысы төмен отбасылардағы балаларды мектеп формасымен қамтамасыз ететін «Мектепке жол» науқанын өткізу;
«Жас дарындар» шығармашылықты дамыту жобасын жүзеге асыру.

ӨҢІРЛІК ИНФРАҚҰРЫЛЫМДЫ ДАМЫТУ

2019 жылы «Қаратау» ЖШС-нің бастамасымен және «Samruk-Kazyna Trust» әлеуметтік жобаларды дамыту қорының қолдауымен Түркістан облысының Созақ ауданындағы Қаратау ауылында балалар спорт кешені құрылды.

Кешеннің ашылу салтанаты Балаларды қорғау күнін атап өту аясында өткізілді. Спорттық кешен заманауи балалар қалашығы болып табылады: мини-футболға арналған жасанды жабыны бар алаң, әр түрлі спорт және ойын элементтері. Бұл жобаның іске асырылуы ауылдың балалары мен жасөспірімдеріне өздерінің бос уақыттарын қызықты әрі белсенді өткізуге мүмкіндік береді.

Ғылым және инновациялар

Ғылыми және инновациялық даму мәселелерін басқару

Қазатомөнеркәсіп пен оның ЕТҰ ғылыми зерттемелерге және өз өндірісін ғылыми-техникалық дамытуға ерекше назар аударады. Топ геология, геотехнология, өнімді ерітінділерді өңдеу, ядролық-отын циклі, сирек жер және сирек металл өнімдері, жаңа технологияларды құқықтық қорғау салаларында салалық ғылымды дамытуға бағытталған бағдарламаларды қаржыландыруды жыл сайын ұлғайтады.

Ғылыми-техникалық және ииновациялық дамудың негізгі бағыттары және Топтың ғылыми-техникалық бөлімшелерінің алдында тұрған тапсырмалар Қазатомөнеркәсіптің 2014-2022 жылдарға арналған Инновациялық-технологиялық даму стратегиясында және саясатында баяндалған. Сондай-ақ Топта «Ғылыми-технологиялық қызметті басқару» меншікті саясаты әзірленген.

Топтың Инновациялық-технологиялық даму стратегиясы мен саясатының қағидаларын Қазатомөнеркәсіп компаниясының негізгі ғылыми-техникалық бөлімшесі – «Жоғары технологиялар институты» ЖШС, сондай-ақ еншілес және тәуелді ұйымдардың ғылыми-өндірістік бөлімшелері: «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ ҒО, «Волковгеология» АҚ жүзеге асырады. Осы бөлімшелердің ғылыми-зерттеу және жобалау-құрастыру жұмысында еңбек ететін қызметкерлердің жалпы саны 486 адамға жетеді, олардың арасында 6 ғылым докторы мен 76 ғылым кандидаты бар.

Топтың ғылыми зерттеулері басым бағыттар бойынша бөлінген, ғылыми орталық олардың әрқайсысымен жеке айналысады:

«Волковгеология» АҚ – геология, геотехнология және тау-кен дайындау жұмыстары;
«Жоғары технологиялар институты» ЖШС – өнімді ерітінділерді өндіру және өңдеу, сирек жер металдарын ілеспе шығару;
«Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ ҒО – ЯОЦ жоғары технологиялары, сирек металдарды шығару және өңдеу

2019 жылы ғылыми қызметті үйлестіруді жақсарту мақсатында және ғылыми-зерттеу мен тәжірибелік-құрастыру зерттемелерін (ҒЗТҚЗ) енгізу үшін Компанияның өндірістік нысандарында «Қазатомөнеркәсіп компаниясының еншілес және тәуелді ұйымдары орындаған ҒЗТҚЗ нәтижелерін тыңдау алаңы» ережесі әзірленді.

2019 жылғы негізгі нәтижелер

2019 жылы Қазатомөнеркәсіп пен оның ЕТҰ 3,2 млрд теңге сомасына ҒЗТҚЗ туралы 109 шарт жасасты. Топ өнертабыстарға патент беру туралы 28 өтінім берді, сондай-ақ өнертабыстарға қатысты 20 қорғау құжатын алды.

Топ өз қызметін Инновациялық-технологиялық даму стратегиясы мен саясатының қағидаларына сәйкес жүйелі түрде бағалайды және өзектілігін арттырады. Мысалы, 2019 жылы Қазатомөнеркәсіптің Ғылыми-техникалық кеңесінің бір отырысы және Топтың ғылыми-технологиялық қызметінің басым бағыттары бойынша мамандандырылған ғылыми-техникалық кеңестердің 12 отырысы өтті.

Ғылыми-технологиялық қызметтің нәтижелерін коммерцияландыру мақсатында 2019 жылы Қазатомөнеркәсіп пен оның еншілес және тәуелді ұйымдары («Қаратау» ЖШС, «Оңтүстік тау-химия компаниясы» БК» ЖШС, «Инкай» БК» ЖШС, «Аппақ» ЖШС) арасында «Құрамында уран бар ерітінділерден табиғи газдың концентратын алу тәсілі» өнертабысын пайдалануға құқық беру туралы лицензиялық шартқа қол қою бойынша мақсатты жұмысы жалғасты, Қазатомөнеркәсіп аталған өнертабыстың патент иесі болып табылады.

Сондай-ақ Қазатомөнеркәсіп пен оның еншілес және тәуелді ұйымдарының зияткерлік меншік нысандарын заңды түрде пайдалануға және коммерцияландыруға аудит жүргізу жұмысы басталды.

Ғылыми әзірлемелер

Топтың барлық дерлік ҒЗТҚЗ өндірісті жетілдіруге және жаңғыртуға бағытталған.

2019 жылы бірнеше ірі ҒЗТҚЗ жобалары жүзеге асырылды:

«Табиғи уранның химиялық концентратының және уранның шала тотығының-тотығының өзіндік құнын төмендету үшін жаңа технологияларды, материалдар мен жабдықты енгізу»

Жүргізілген зертханалық зерттеулер ерітінділерді сүзудің осы шешімінің тиімділігін көрсетті, ал 2019 жасалған тәжірибелік-өнеркәсіптік сынақтар дайын тауарлық десорбаттардағы хлоридтердің мөлшері мен артық қышқылдықты төмендету бойынша оң нәтижелер алуға мүмкіндік берді.

«Арнайы мақсаттағы химиялық реагенттермен үйлестіріп, кавитациялық-ағындық технологияларды қолдану арқылы аз қышқылдық сілтісіздендіру технологиясын әзірлеу»

2019 жылы «Жоғары технологиялар институты» ЖШС-де әзірленген технологияның және арнайы мақсаттағы реагенттермен ерітінділерді сілтісіздендіруді күшейтетін қондырғының тәжірибелік-өнеркәсіптік сынақтары жүргізілді. Жүргізілген тәжірибелік сынақтар оң нәтижелер берді. Технологияны қолдану көмегімен сілтісіздендіргіш ерітінділердің тотығу-тотықсыздану әлеуетін артыру және сілтісіздендіру үдерісіне жұмсалатын күкірт қышқылының шығынын 20%-ға дейін төмендету іске асырылды.

2019 жылы өндірістің экологиялығын арттыруға бағытталған бірнеше зерттеулерге қатысты жұмыс жүргізілді, олар:

«Кеніштің өндірістік нысандарының қоршаған орта нысандарына экологиялық және әлеуметтік әсерлерін зерттеу»

Осы зерттеудің аясында кен өндіретін кәсіпорындардың қоршаған орта мен әлеуметтік ортаға әсерін анықтау үшін ақпарат жиналды. Осы жұмыстың нәтижелері экологиялық мониторинг бағдарламаларын өзектендіру, басқару жоспарлары мен әрекет ету жоспарларын жаңарту, мүдделі тараптармен өзара әрекеттесу жоспарларын енгізу үшін пайдаланылады.

«Кеніштердің қазандық қондырғыларын қайта жарақтандыру мүмкіндіктерін зерттеу»

Өндірістің энергия тиімділігі мен экологиялығын арттыру мақсатында осы жобаның аясындағы жұмыс су жылыту қазандарын дизельдік отыннан сұйылтылған газға ауыстыруға бағытталды.

УРАН ӨНЕРКӘСІБІНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Қазатомөнеркәсіп саладағы халықаралық үрдістер мен мәселелерді, сондай-ақ оларды шешудің инновациялық әдістерін белсенді бақылайды. Осы мақсатпен 2019 жылдың қараша айында Алматы қаласында «Уран өнеркәсібінің өзекті мәселелері» тақырыбында IX халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өткізілді. Конференцияның 7 түрлі секциясына әр түрлі елдерден келген 270-тен астам қатысушы қатысып, 140 баяндама оқылды.

Ғылыми ынтымақтастық

Топ өз қызметкерлерін өнертапқыштық ұсыныстарды ұсыну, өңдеу, бағалау және қарастыру тетіктері арқылы инновациялық қызметке тартады. Өнертапқыштық қызмет үшін ЕТҰ арасында өткізілетін өнертапқыштық қызмет жөніндегі жыл сайынғы конкурс қосымша ынталандыру болып табылады. 2019 жылы Топтың қызметкерлері 2 567 өнертапқыштық ұсынысты тапсырды, олардың арасынан 2 251 ұсыныс қабылданды, 1 412 ұсыныс енгізілді. Енгізілген ұсыныстардан күтілетін экономикалық әсер 2,17 млрд теңгені құрайды.

2019 жылы «Росатом» мемлекеттік корпорациясының халықаралық тау-кен дивизионы – «Атомредметзолото» АҚ-мен ынтымақтастық туралы шарт жасалды. Келісім минералдық шикізатты өндіру және өңдеу саласындағы ынтымақтастықты дамытуға бағытталды.

Даму жоспарлары

Ғылыми қызметті басқарудың жаңа тәсілдемесін жүзеге асыру мақсатында 2020 жылы Топта:

жоспарланатын және жүзеге асырылатын ҒЗТҚЗ ғылыми жаңалығына сапалық бағалау жүргізіледі;
ғылыми-техникалық кеңестердің құрамдары мен жұмыс форматы қайта қаралды және ҒЗТҚЗ тиімділігін бағалау әдістемесі әзірленеді;
ҒЗТҚЗ нәтижелерін енгізуді үйлестіру орындалған ғылыми-зерттеу жұмыстарын тыңдау алаңы арқылы жүзеге асырылады.

Сатып алу практикасы

Сатып алу жоспарларын, ұзақ мерзімді сатып алу жоспарларын, нормативтік-құқықтық актілерді, сондай-ақ тендерлерді өткізу және олардың нәтижелері туралы ақпаратты өзінің Интернет-ресурсында жариялау арқылы сатып алуларды өткізудің ашықтығы мен айқындығын қамтамасыз ету үшін Топ барынша күш салады. Топта сатып алуларды басқаруды Сатып алу департаменті жүргізеді, оның құрамына сатып алу үдерісінің барлық кезеңдерінің тиімді жүзеге асырылуы үшін жауапты мамандандырылған бөлімшелер кіреді.

Сатып алудың жаңа моделі

Қазатомөнеркәсіп компаниясының Корпоративтік орталығы мен барлық еншілес және тәуелді ұйымдары жаңа модельді енгізу периметрінде қамтылған.

Есептік кезеңде Топтың құрылымдық бөлімшелерінің қажеттіліктерін шоғырландырудан басталатын және қорларды басқарумен аяқталатын сатып алу қызметінің барлық үдерісін регламенттейтін жаңа нормативтік құжаттар әзірленді. Бұл құжаттар 2020 жылдың басында күшіне енеді.

Ұзақ мерзімді перспективада мынадай мақсаттарға жету үшін, 2019 жылы сатып алуды басқарудың жаңа моделін енгізілу жалғастырылды:

Үздік практикаларды енгізу есебінен сатып алулардың тиімділігін арттыру

Сатып алуды бақылау және айқындығын қамтамасыз ету

Қорлар бойынша шығындарды азайту

Өнім берушілердің білікті тізбесін құру және дамыту

Сатып алудың жаңа моделіне сәйкес, Топтағы барлық сатып алу қызметі үш негізгі нормативтік құжатпен реттелетін болады, олар: «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-ның Сатып алуды жүзеге асыру тәртібі, «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-ның Сатып алу қызметін басқару стандарты және «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Сатып алу қызметін басқару ережелері. Соңғы құжатты Компания «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ құжаттарының негізінде әзірледі және ол бекітуге шығарылады. Ережелер мынадай сатып алу үдерістерін реттейді:

Сатып алу санаттарын басқару:

сатып алу санаттарын және санаттардың жалпы тізбесін анықтау, сатып алу санаттық стратегияларын әзірлеу және жүзеге асыру;

Сатып алуларды жоспарлау

тауарлар мен қызметтерге қажеттілікті шоғырландыру, сатып алу жоспарын қалыптастыру және маркетингтік бағаларды анықтау мәселелерін реттеу;

Өнім берушілерді басқару

әлеуетті өнім берушілердің біліктілігін алдын ала арттыру, әлеуетті өнім берушілердің дерек қорларын қалыптастыру және басқару;

Өнім берушіні таңдау:

өнім берушіні таңдау тәртібі және бір көзден сатып алу ерекшеліктері;

Шарттарды және өнім берушілерді басқару:

сатып алу туралы шарттарды орындау және өзгерту, сондай-ақ кінәрат-талап жұмыстарын жүргізу мәселелері;

Қорларды басқару:

қорларды сақтау және есепке алу мәселелері, логистикалық инфрақұрылымды, материалдық ағындарды және қойма шаруашылығын басқару мәселелері.

2019 жылғы негізгі нәтижелер

Есептік кезеңде сатып алуға қатысты Топтың негізгі басымдықтары:

автоматтандыру және цифрландыру есебінен үдерістердің айқындығын арттыру;
сатып алу үдерістерін басқару құрылымын оңтайландыру;
сатып алудың санаттық үдерісін дамыту

2019 жылы Топтың Трансформациялау бағдарламасы Жол картасының «Сатып алуды санаттық басқару» жобасы сәтті аяқталды және операциялық қызметке енгізілді. 2019 жылдың қорытындылары бойынша 15 сатып алу санаттық стратегиясы, оның ішінде Қордың бес сатып алу санаттық стратегиясы әзірленді.

2019 жылға арналған сатып алу стратегиясын жүзеге асыру нәтижесінде жалпы сомасы 1,86 млрд теңгені құрайтын пайда бойынша алдын ала экономикалық тиімділікке қол жеткізілді.

2019 жылы Топ барлығы 3,209 қазақстандық және шетелдік өнім берушілермен 229,1 млрд теңге сомасына тауарларды жеткізу және қызметтер туралы 11 305 шарт жасасты.

2019 жылғы санатты стратегиялар

Топтың стратегиялары

• ЖММ (отын)
• Көлік-өткізу қызметтері
• Тантал
• Сорғылар, толымдауыштар және қосалқы бөлшектер
• Құбырлар
• Шығын өлшегіштер
• Технологиялық тораптар
• Күкірт қышқылы
• Ион алмастырғыш шайыр
• Сутектің асқын тотығы

Қордың стратегиялары

• Электрэнергиясы
• Жеңіл автокөліктер мен автобустар
• Медициналық сақтандыру
• Арнайы аяқ киім
• Кабельдік-өткізгіш өнім

Қазақстандық және шетелдік
өнім берушілердің саны

ҚР жеткізушілері Шетелдік жеткізушілер

Сатып алу қызметін цифрландыру

Сатып алу үдерісінің барлық кезеңдерін сатып алу қызметін жүргізу жүйесіне – «ИСЭЗ 2.0» порталына толық ауыстыру 2019 жылы сатып алу үдерісін оңтайландыру және автоматтандыру саласындағы қызметтің маңызды нәтижесі болды. Сатып алудың электрондық жоспары және есептілікті қалыптастырудың автоматтандырылған жүйесі, яғни бұған дейін жеке рәсімдер үшін пайдаланылған жүйелердің атқарымы тоқтатылды.

Сондай-ақ 2019 жылы сегіз ЕТҰ-да енгізілген SAP ERP жүйесінің сатып алуды жоспарлау үдерісін автоматтандыру тұрғысынан тестілеу басталды. Осы жүйені сатып алу үдерісіне енгізумен қатар, мынадай өзгерістер орын алады: сатып алу жоспарларын қалыптастыру, оларды түзету және келісу SAP ERP жүйесінде жүргізіледі, содан кейін олар ИСЭЗ 2.0 порталында автоматты түрде интеграцияланады, кейінгі барлық сатып алу үдерістері осы жерде өтетін болады.

Сатып алу үдерісін автоматтандыру уақыт пен қаражатты айтарлықтай үнемдеп, барлық қажетті ақпаратты жылдам шоғырландыруға және оған дерек қолжетімдік алуға мүмкіндік береді.

Өнім берушілермен өзара іс-қимыл

Өнім берушілер мен мердігерлерді таңдау аясында Топ контрагенттермен – тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің тиісті нарықтарындағы қатысушылармен өзара тығыз әрекеттеседі.

Сатып алу қызметіне жауапты тәсілді жүзеге асыра отырып, Топ әлеуетті өнім берушілердің біліктілігін алдын ала арттыру рәсімін қалыптастырды. Осы рәсімге сәйкес барлық мердігерлер мен өнім берушілер өздері жеткізетін тауарларға немесе қызметтерге байланысты сыншылдықтың үш деңгейіне бөлінеді. Сыншылдықтың әр деңгейінің ішінде Топ осы деңгей үшін белгіленген критерийге сәйкес өнім берушілердің біліктілігін арттыру үдерісін жүзеге асырады.

Алдын ала біліктілік іріктеуін (АБІ) жүргізген кезде, Компания үміткерлерге қатысты мынадай қағидаттарды жүзеге асырады:

әлеуетті өнім берушілерге АБІ рәсіміне қатысу үшін тең мүмкіндіктер беру;
әлеуетті өнім берушілерді тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің сапалық, техникалық және пайдалану сипаттамаларын дамытуға және жақсартуға, сондай-ақ сатып алуға қатысқан кезде шығындарды азайтуға бағдарлау;
сатып алулардың тиімділігін арттыру.

Бизнестің және өзара әрекеттесудің күрделі мәселелерін талқылау мақсатында Компания мен ЕТҰ өнім берушілер үшін ашық есік күнін жыл сайын өткізеді. 2019 жылдың қаңтарында 13 ЕТҰ әлеуетті өнім берушілер үшін ашық есік күнін өткізді.

Тауарларды және қызметтерді сатып алудағы жергілікті қамту

Мемлекеттік саясаттың қағидаларына сәйкес өңірлердегі отандық өнім берушілерге қолдау көрсету мақсатында Компания өзінің ЕТҰ арасында тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алу шарттарын жасасуға ықпал етті.

Отандық тауар өндірушілерге қолдау көрсету үшін 2019 жылы «Самұрық-Қазына Келісімшарт» ЖШС алаңында Компания еншілес және тәуелді ұйымдардың қатысуымен Орталық жобалық кеңсені құрды, оның аясында тауар өндірушілермен оффтэйк-шарттар жасалады (тауарлардың белгілі мөлшерін сатып алу жөніндегі міндеттемені білдіреді). Сонымен, 2019 жылы жалпы сомасы 102,3 млн теңге көлемінде 14 оффтэйк-шарт жасалды.

Тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алудағы жергілікті қамту үлесі

Көрсеткіш	2017 жыл	2018 жыл	2019 жыл
Тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алудағы жергілікті қамту үлесі	77%	80%	77%

Даму жоспарлары

2020 жылы Топтың сатып алу практикасын дамыту саласындағы жоспарлары мынадай:

сатып алу процестерін оңтайландыру жөніндегі қызметті жалғастыру;
сатып алу үдерістерін автоматтандыруды дамыту;
2020 жылға қарай сатып алудың жалпы көлемінен 50%-ға дейін және 2022 жылға қарай 80%-ға дейін санаттық сатып алу үлесін арттыру.

2019 жылы Қазақстан өңірлері бойынша сатып алудағы жергілікті қамту үлесін бөлу

Өңірдің атауы	Сатып алудағы жергілікті қамту үлесі
Ақмола облысы	91%
Ақтөбе облысы	64%
Алматы облысы	20%
Атырау облысы	34%
Батыс Қазақстан облысы	97%
Жамбыл облысы	97%
Қарағанды облысы	87%
Қостанай облысы	61%
Қызылорда облысы	95%
Маңғыстау облысы	97%
Оңтүстік Қазақстан облысы	84%
Павлодар облысы	92%
Солтүстік Қазақстан облысы	69%
Шығыс Қазақстан облысы	81%
Нұр-Сұлтан қаласы	89%
Алматы қаласы	78%
«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ бойынша қорытынды (Қазақстан Республикасы)	77%

Кен орындарының өмірлік циклін басқару

Топ 26 кен орнында (учаскеде) кен өндіреді. Кен орнын зерттеу технологиялық блоктарға бірізді бөлу бойынша ЖҰС әдісі жүзеге асырылады. Орташа есеппен кен орнындағы бір технологиялық блок үш-төрт жыл ішінде өңделеді. Уранды ЖҰС әдісімен өндіруге мынадай жұмыстар кешенін орындау кіреді:

Схема: Уранды тікелей жер қойнауында сілтісіздендіру және өнімді ерітінділірді өндіру

Тау-кен-дайындау жұмыстары
(технологиялық ұңғымаларды құру, магистралдық және блокішілік бекіткішті құрастыру, тау-кен қоспасын қышқылдандыру);
Уранды тікелей жер қойнауында сілтісіздендіру және өнімді еріткіштерді өндіру
(белсенді сілтісіздендіру, сілтісіздендіру және қосымша сілтісіздендіру).

Уранды өндіру үшін Топ пайдаланатын технология кен өндірудің басқа белгілі әдістеріне қарағанда, жер бедеріне және қоршаған ортаның күйіне аз әсер етумен сипатталады. Осыған қарамастан, өндірістік учаскелердің күйіне, тұрғызылған инфрақұрылымның және кен шығару үдерістерінің атқарымдарына қатысты тұрақты мониторинг жүргізіледі.

Өндірістік учаскені жабу туралы шешім қабылдағаннан кейін нысандарды пайдаланудан шығару және топырақ құнарлығын қалпына келтіру кен орындарының өмірлік циклін басқару аясындағы міндетті кезең болып табылады.

Кен орындарын (учаскелерді) жабу мәселелерін басқару

Кен орнының қорларын пайдалану факті бойынша кен орнының (учаскелердің) өндірістік нысандарын пайдалану мерзімінің соңында оларды жабу жұмыстарын жоспарлау қажет.

Компанияның еншілес және тәуелді ұйымдары әр кен орны (учаске) үшін жер қойнауын пайдалану салдарын жою және топырақ құнарлығын қалпына келтіру, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасының талаптарына сәйкес экологиялық кен орнын (учаскені) қалпына келтіру жобасын әзірледі. Компанияда және оның еншілес әрі тәуелді ұйымдарында қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу жөніндегі ішкі стандарт әзірленіп, қолданылады. Жер қойнауын пайдалану туралы келісімшарттарға сәйкес Компания Қазақстан Республикасының кез келген банкінде арнайы депозиттік шотқа (тарату қорына) жыл сайын қаражат аударады.

Әзірленген жоба Компанияның ішінде құрылымдық бөлімшелермен келісіледі, содан кейін Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитетіне және Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Экологиялық реттеу және бақылау комитетіне келісу үшін жолданады.

Жобаны әзірлеу және бекіту барысында Топ қоғамдық тыңдауларға қатысу және жабу жобасын өңірлік БАҚ-та жариялау арқылы әр түрлі мүдделі тараптармен өзара әрекеттеседі.

Кен орындарын (учаскелерін) жабу үдерісі жер қойнауын пайдалану келісімшарттарында қарастырылған уранның теңгерімдік қорларын толық өтегеннен кейін басталады. Бастапқыда жұмыстан босатылатын қызметкерлерді бөлу және жұмысқа орналастыру бойынша шаралар қабылданады. Одан әрі жер қойнауын пайдалану салдарын жою бойынша әзірленген жобаға сәйкес жабылатын алаңмен тікелей байланысты шаралардың кешені жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының заңнамасында кен орнының (учаскенің) аумағын зерттеуге дейінгі күйге келгенше қалпына келтіру қарастырылады.

Салдарын жою жөніндегі жобада қарастырылған жұмыстардың толық көлемі орындалғаннан кейін жерасты суларының күйін бақылайтын мониторинг жүргізу жүйесі тағайындалады. Осы мақсат үшін учаскеде қадағалау ұңғымаларының желісі құрылады. Сондай-ақ мониторинг жүргізу жүйесінің аясында радиациялық қорды бақылау жүзеге асырылады.

2019 жылғы негізгі нәтижелер

2019 жылы екі кен орнында (учаскелерде) қорларды зерттеу аяқталды, бұл кен орындарын пайдаланушы «Қазатомөнеркәсіп-SaUran» ЖШС болып табылады: Мойынқұм кен орны – Уванас кеніші № 1 учаскесі – жерасты ұңғымалық сілтісіздендіру әдісімен толық өңделген Қазақстандағы алғашқы уран кен орны.

Жоғарыда аталған учаскелерде мемлекет алдындағы барлық келісімшарттық міндеттемелер орындалды, жұмыстан босатылған қызметкерлерді бөлу және жұмысқа орналастыру бойынша шаралар қабылданды, жер қойнауын пайдалану салдарын жою жұмыстары басталды.

Даму жоспарлары

2020 жылы Топ 2019 жылы жабылған кен орындарында (учаскелерде) қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуді жоспарлайды.

Цифрландыру және автоматтандыру

Қазатомөнеркәсіп – өзінің кәсіпорындарын цифрландырумен айналысқан Қазақстандағы алғашқы өндірістік компаниялардың бірі. Цифрлық ақпараттық жүйелерді енгізу күнделікті тапсырмаларды жүзеге асыру үшін уақыт пен ресурстарға жұмсалатын шығындарды оңтайландыруға көмектеседі, бұл Компанияның бизнес-үдерістерінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді.

Цифрландыру үдерістерін басқару

Цифрландыру – Топтың 2015 жылдан бастап жүзеге асырылатын трансформация бағдарламасының негізгі бағыты. Компанияның және ЕТҰ-ның осы үдерістерінің аясында ақпаратты басқару, жинау және талдау тиімділігін арттыруға, бөлімшелердің арасындағы өзара іс-қимылды жеңілдетуге және қызметтің айқындығын арттыруға ықпал ететін IT-шешімдер енгізіледі.

Қазатомөнеркәсіптің ұйымдық құрылымында ақпараттық шешімдерді енгізу үшін және қолдау көрсету үшін жауапты үш бөлімше әрекет етеді, олар: Ақпараттық технологияларды қолдау департаменті, Бизнесті трансформациялау департаменті, Цифрландыру және IT-сәулет департаменті. Топтың цифрлық трансформациялау жобаларын жүзеге асыру үшін жауапты департаменттердің қызметін Трансформация және IT жөніндегі Бас директор үйлестіреді.

2019 жылы «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 2028 жылға дейінгі Цифрландыру стратегиясы әзірленіп бекітілді, ол үш бағдарламадан тұратын «Цифрлық Қазатомөнеркәсіп» тұжырымдамасын анықтайды:

Цифрлық егіздер;
Цифрлық тұғырнамалар;
Цифрлық қызметкерлер (цифрлық мәдениет).

2019 жылғы негізгі нәтижелер

«Цифрлық егіздер» бағдарламасы

Тау-кен геологиялық ақпараттық жүйесі

«Цифрлық егіздер» бағдарламасын жүзеге асыру аясында 2019 жылы «РУ-6» ЖШС кәсіпорнында «Тау-кен геологиялық ақпараттық жүйесі» бағдарламалық кешені өнеркәсіптік пайдалануға енгізілді.

ТГАЖ енгізу нәтижесінде зерттелетін кен орны мен кен өндіру технологиялық нысандары туралы өзекті және айтарлықтай толық геологиялық және геотехнологиялық ақпарат келтірілген кен өндіру кешенінің геотехнологиялық өрісінің цирфлық егізі жасалды. «РУ-6» ЖШС мамандары пайдаланылатын нысан құрылымының барлық даму кезеңдерінде бастапқы ақпаратын толтыру және толассыз жүргізу жөніндегі автоматтандырылған жүйені қабылдады.

Жүйе технологиялық блоктың өмірлік циклінің барлық кезеңдерінде геологиялық және геотехнологиялық деректерді кешенді талдау жүргізеді.

Жоспарлаудың интеграцияланған жүйесі

Қорды цифрлық трансформациялау бағдарламасын жүзеге асыру аясында Қазатомөнеркәсіп компаниясында Интеграцияланған жоспарлау жүйесінің (ИЖЖ) жобасы енгізіледі және оны ЕТҰ-да тираждау бойынша жұмыстар жүргізіледі.

ИЖЖ енгізу жобасының негізгі мақсаты заманауи, тиімді басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін өндірістік және қаржылық көрсеткіштерді орташа мерзімді жоспарлаудың әр түрлі сценарийлерін жедел талдауға, модельдеуге, болжауға және визуалдандыруға ақпараттық-аналитикалық қолдау көрсету құралын жасау болып табылады.

Мысалы, 2019 жылдың басынан бастап Корпоративтік орталықтың деңгейінде, сондай-ақ «Аппақ» ЖШС, «РУ-6» ЖШС, «Орталық» ЕК» ЖШС және «Қазатомөнеркәсіп-SaUran» ЖШС кәсіпорындарында ИЖЖ нәтижелі пайдалануға енгізу қамтамасыз етілді. Жоғарыда аталған кәсіпорындар бойынша ИЖЖ жүйесін қолдануды ескере отырып, 2019-2023 жж. аралығындағы жоспарлау кезеңінде өндірістік бағдарламалар мен бизнес-жоспарлардың өзектілігі артты, ал 2019 жылдың мамыр айында 2019-2023 жылдарға шақталған Жиынтық шоғырландырылған бизнес-жоспары құрастырылды.

2019 жылдың шілдесінде аталған өндіруші кәсіпорындардың өндірістік блогында жүйені пайдаланушылар 2020-2024 жж. кезеңде өздерінің өндірістік бағдарламаларын ИЖЖ-де қалыптастырды. 2019 жылдың қарашасында өндіруші кәсіпорындардың экономист мамандары қалыптастырған өндірістік бағдарламалардың негізінде 2020-2024 жж. кезеңінде ЕТҰ бизнес жоспарлары ИЖЖ-де қалыптасты және оларды басқару органдары бекітті.

Цифрлық платформалар

«eKAP» ақпараттық жүйесі

«Цифрлық тұғырнамалар» бағдарламасын жүзеге асыру аясында 2019 жылы «eKAP» ақпараттық жүйесі пайдалануға енгізілді, ол негізгі модульдерді бейнелеу арқылы «бір терезе» қағидаты бойынша Қазатомөнеркәсіп компаниясының Корпоративтік орталығы мен ЕТҰ бизнес-үдерістерін автоматтандыру мен біріктірудің бірыңғай тұғырнамасын білдіреді.

eKAP негізгі модульдері мыналарды қамтиды: «Тауарлық-материалдық құндылықтар», «Өндірістік қауіпсіздік», «HR-recruiting», «Үнемді өндіріс», «Қызметкерлер».

Жүйе жеке компьютерлерді пайдаланатын немесе мобильді құрылғылары бар атомдық холдинг кәсіпорындары жұмыскерлерінің 100%-ын қамтуға мүмкіндік береді – iOS және Android тұғырнамаларында мобильді қосымша әзірленді, ол бағдарламалық өнімдерді қашықтан пайдалану (қолжетімдік) мүмкіндігін береді.

SAP ERP жүйесі

Сонымен қатар, Топта SAP ERP ресурстық кәсіпорын басқару жүйесін белсенді енгізу жалғасуда. Бұл жүйе корпоративтік ресурстарды жоспарлау мен есепке алудың тиімді құралы болып табылады, басқарудың барлық деңгейлерінде деректерді жинау және шешімдер қабылдауға қолдау көрсету мүмкіндігін беретін ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және ұсыну жөніндегі бірыңғай тұғырнама болып табылады.

2019 жылдың сәуір айынан бастап SAP ERP жүйесі «Орталық» ЕК» ЖШС мен «РУ-6» ЖШС кәсіпорындарына пайдалануға енгізілді. 2019 жыл ішінде жүйені жеті еншілес өндірістік ұйым іске қосты.

Кәсіпорындарды енгізген кезеңдерде қызметтің барлық салаларында мақсатты үдерістер автоматтандырылды, олар: сату, сатып алу, қаржылық-экономикалық қызмет, өндіріс, жөндеу, кадрлық бизнес-үдерістер және инвестициялар.

Камила Сыздықова, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның экономика және жоспарлау жөніндегі басқарушы директоры, Компанияның қаржылық-экономикалық үдерістеріне ИЖЖ енгізудің әсері туралы:

«ИЖЖ көмегімен тау-кен жұмыстарының жоспарын автоматты түрде есептейміз. Басты өзгеріс біздің кәсіпорнымыздың өндірістік бағдарламасы бойынша орташа мерзімді жоспарлауға ауысу күтіледі.

Жүйені енгізгенге дейін таукен жұмыстарының егжейтегжейлі жоспары бір жыл жасалды. Ал кейінгі 4 жылға шақталған қаржылық және өнеркәсіптік көрсеткіштер экстраполяцияланады. Осындай тәсілдеме кезінде Холдинг бойынша шоғырландыру ауқымында есептеулердің кемшілігі айтарлықтай жоғары болды.

Енгізілетін ИЖЖ жүйесі геологиялық, геотехникалық, технологиялық параметрлердің және өндірістік қызметтің нәтижелеріне әсер ететін факторлардың көп мөлшерін ескере отырып, әр түрлі сценарийлерді қалыптастыруға және бір жыл емес, кем дегенде үш жыл ішіндегі анағұрлым оңтайлы сценарийді таңдауға мүмкіндік береді.

ИЖЖ технологиялық блоктардың және бір жылдан артық мерзім ішінде қызметтің негізгі көрсеткіштерін (өзіндік құны және жалпы табыстылық) бағалау және салыстыру үшін бірізділік арақатынасының әр түрлі сценарийлерін жасауға көмектеседі. Бұл бір технологиялық блок кен орнында үш-төрт жыл бойы пайдаланылатынын ескере отырып, шешімдер қабылдау сапасы мен жылдамдығын арттырады.

IT басқаруға сервистік тәсіл

Цифрлық трансформациялау бағдарламасының аясында IT Service Management (ITSM) жобасы жүзеге асырылады. Бұл – IT басқаруға сервистік тәсілдеме, ол бизнестің қажеттіліктеріне, пайдаланушыға ақпараттық технологиялармен ұсынылатын қызметтерге баса назар аударуды ұсынады. Жоба IT-қызметтерді ұсыну сапасы мен жылдамдығын арттыруға бағытталған, IT басқарудың 12 автоматтандырылған басқару үдерісін енгізуді қамтиды. Бұл ретте қызметтердің деңгейі туралы келісімнің (SLA) болуы IT-өнім берушілерге сапалы қызметтерді көрсетуге мүмкіндік береді, ал Қоғамның IT-бөлімшелеріне сапаны өлшеуге, бақылауға және жақсартуға мүмкіндік береді.

2019 жылғы мамырдан бастап IT басқару жүйесі орталық кеңседе, «KAP-Technology» және «РУ-6» ЖШС кәсіпорындарында қолданылады, ал желтоқсанда «Семізбай-U» ЖШС, «Сауда-көлік компаниясы» ЖШС, «Байкен-U» ЖШС, «Қазатомөнеркәсіп-SaUran» ЖШС, «Аппақ» ЖШС, «Орталық» ЕК» ЖШС кәсіпорындарында ITSM жүйесі өнеркәсіптік пайдалануға енгізілді.

ITSM жүйесінің енгізілуі арқасында пайдаланушылар қызмет көрсету/қолжетімдік туралы сауалдарды және оқыс оқиғаларды өзіне-өзі қызмет көрсету порталы арқылы тіркеуге және өтінімнің мәртебесін қадағалауға мүмкіндік алды. Қызметтердің нәтижелерін бағалау үшін және сапасын жақсарту үшін жүйе кері байланыс мүмкіндігін болжайды. Бұған қоса, жүйені енгізген кезде пайдаланушылар үшін сауалдарды орындау мерзімдері 5–7 жұмыс күнінен 1–2 жұмыс күніне дейін қысқарды.

2020 жылдың мамырының соңына дейін жүйені пайдалануға ЕТҰ-да мониторинг жүргізілетін болады.

SAP VALUE AWARDS

SAP ERP жүйесін енгізу жобасы жоғары бағаланды: SAP Value Award компаниясы – жүйені әзірлеуші компания жыл сайын өткізетін марапаттау салтанатында 2019 жылы Қазатомөнеркәсіп «алтын» марапатын алды.

SAP Value Award осымен төртінші рет өткізілді. Жеті номинациядағы жобалар бірқатар критерийлер бойынша бағаланды, олар: өзгерістерден болатын әсер, операциялық қызметке әсері және компанияның стратегиялық дамуы, SAP шешімдерін енгізу мен бизнес-нәтижелер арасында тығыз байланыстың болуы.

Даму жоспарлары

Компанияда Топтың IT-сәулетін дамыту және цифрландыру жобасын іске асыру бойынша ауқымды жоспарлар бар. 2020 жылы мыналар жоспарланады:

SAP ERP жүйесін «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ-да нәтижелі пайдалану үшін іске қосу;
енгізудің екінші толқынындағы екі ЕТҰ-да Интеграцияланған жоспарлау жүйесін енгізу. ИЖЖ енгізу аясында екінші толқында мақсатты сәулетті және ИЖЖ деректерінің модельдерін әзірлеу мен енгізу, өндірістік блоктың модульдерін түрлендіру, «Инкай» БК» ЖШС-де және «Семізбай-U» ЖШС-де ИЖЖ таралымын көбейту бойынша жұмыстар, сондай-ақ бірінші және екінші толқындардың ЕТҰ бойынша өндірістік бағдарламалар мен бизнес-жоспарларды қалыптастыру қарастырылады;
бизнестің мүмкіндіктерін кеңейту, бәсекеге қабілетті артықшылықтарды қамтамасыз ету және өнімнің құндылықтарын арттыру үшін Топтық қызметінде қолданылатын озық цифрлық технологияларды іздеу;
CRM тұғырнамасының негізінде клиенттермен өзара әрекеттесу үдерістерін автоматтандыру;
ақпараттық қауіпсіздіктің мақсатты үдерістерін 13 еншілес ұйымға енгізу және Ақпараттық қауіпсіздіктің жедел орталығының тұғырнамасының негізінде ақпараттық қауіпсіздік үдерістерін автоматтандыру, ол оқыс оқиғаларды жедел басқаруға, инфрақұрылымдағы өзгерістерді қорғаныс сүйемелдеуге, бизнес-үдерістерді үздіксіз жүзеге асыруға және жаңа қауіп-қатерлерді уақтылы анықтауға мүмкіндік береді;
деректердің аналитикасын қолдану бойынша шешімдерді іздеу;
Цифрлық трансформациялау бағдарламасының жобаларын іске асырған кезде сәулеттік тәсілдемені қолдану бойынша жұмысты жалғастыру;
ақпараттық қауіпсіздік бойынша лицензияланған жедел орталыққа қосылу;
деректердің сапасын арттыру, уақтылы есепке алу, дәл бейнелеу мен ұсыну бойынша жұмысты бастау. Қалыптастыру кезеңдерінің әрқайсысында деректердің сапасы холдинг қызметінің уақтылы және шынайы бейнесін алуға мүмкіндік береді, Компанияның жария мәртебесін ескерсек, бұл ерекше маңызды.

ӘЛЕУМЕТТІК ЖАУАПКЕРШІЛІК

Персоналды басқару

Басқару тәсілі

Қызметкерлер өндірістік үдерістерде басты рөлді атқарады және Қазатомөнеркәсіпті табысқа жетелейтін негізгі драйвер болып табылады. Компания қолайлы еңбек жағдайын жасауға, барлық қызметкерлерді мансабын өсіруге мүмкіндікпен қамтамасыз етуге және Компания ішінде өзара ашық қарым-қатынасты ұстануға тырысады.

Компанияның персоналды басқару саласындағы қызметі «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 2018-2028 жылдарға арналған Кадрлық саясатымен (бұдан әрі – Кадрлық саясат) реттеледі. Компанияның Кадрлық саясатының мақсаты оның құндылықтарын бөлісетін білікті әрі уәжделген қызметкерлерінің тиімді жеке және командалық жұмысы арқылы Компанияның стратегиялық мақсаттарына жетуге көмектесу болып табылады. Кадрлық саясат «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 2018-2028 жылдарға қабылдаған Даму стратегиясына сәйкес.

Компанияның 2028 жылға дейінгі Даму стратегиясында көзделген персоналды басқару саласындағы неғұрлым ауқымды мақсаттардың қатарында корпоративтік мәдениетті дамытуды және бизнестің стратегиялық серіктесі ретінде HR рөлін күшейтуді атауға болады.

Персоналды іріктеу және дамыту, корпоративтік мәдениетті қолдау тұрғысынан Компания Кадрлық саясатпен қатар Ұжымдық шарт, Әдеп кодексі және комплаенс ережелерін, сондай-ақ Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік саясатының қағидаттарын да басшылыққа алады. Бұған қоса, қызметкерлермен өзара іс-қимылды құру барысында Компания халықаралық бастамаларға бағдарланады.

Персоналды басқару шеңберінде Қазатомөнеркәсіп өзіне бірқатар міндеттерді қояды, оның ішінде:

персоналды конкурстық негізде жұмысқа қабылдау және кадрлардың тұрақтамауын азайту;
бірдей еңбек жағдайын қамтамасыз ету және қызметкерлердің кәсіби, мансаптық және жеке тұлғалық тұрғыдан өсуіне көмектесу;
білім алуға және біліктілікті арттыруға мүмкіндік беру; білімді Компания ішінде жинау және сақтау;
еңбекақы төлеу және қызметкерлерді ынталандыру жүйесін жетілдіру;
қызметкерлерге әлеуметтік қолдау көрсету, оның ішінде олардың физикалық және психикалық денсаулығын сақтау және өмір сапасын жақсарту бойынша шараларды іске асыру;
корпоративтік мәдениетті дамыту және қызметкерлердің қатыстырылу деңгейін арттыру;
қызметкерлермен тиімді сұхбатты қолдау

Жұмыстың ең маңызды бағыты қызметкерлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және әлеуметтік-тұрмыстық жағдайды жетілдіру болып табылады, бұл қызметкерлер мен олардың отбасыларының әл-ауқатына септігін тигізіп, Компанияның өндірістік және операциялық нәтижелеріне жетуде әрбір қызметкердің қосатын үлесінен көрініс табады.

НЕГІЗГІ HR БАСТАМАЛАР

КОРПОРАТИВТІК МӘДЕНИЕТТІҢ ДАМУЫ

HR – БИЗНЕСТІҢ СТРАТЕГИЯЛЫҚ СЕРІКТЕСІ

Адам құқығымен байланысты мәселелерді басқару

Қызметкерлерімен өзара әрекеттесу барысында Қазатомөнеркәсіп қызметкерлердің мүдделері мен құқықтарына баса назар аударады.

Компания адамдарды жынысына, жасына, ұлтына, діні мен физикалық мүмкіндіктеріне қарап кемсітуге, сондай-ақ мәжбүрлі және бала еңбегін пайдалануға үзілді-кесілді қарсы. Қазатомөнеркәсіп адам құқығын қорғау саласындағы халықаралық нормалардың талаптарын және Компанияның Әдеп кодексі мен комплаенсінің ережелерін орындайды.

Қызметкерлердің мүдделері мен құқықтарын қорғау мәселелері – Омбудсмен, комплаенс қызметтері мен кәсіподақ ұйымдарының бақылауында. Омбудсмен еншілес және тәуелді ұйымдардың еңбек ұжымдарымен Әдеп кодексі мен комплаенс нормаларын түсіндіру бойынша кездесулер және қызметкерлердің жеке мәселелері бойынша жекелеген кездесулерді тұрақты негізде өткізіп тұрады.

Есептік кезеңде кемсітушілік немесе адам құқығы саласындағы басқа бұзушылықтар тіркелмеген.

Персоналдың құрылымы

Бірлескен және тәуелді ұйымдарды қоса алғанда, Топ персоналының жалпы тізімдік саны 2019 жылдың соңында 20 592 адамды құрады, бұл өткен жылғы осындай көрсеткіштен 0,4%-ға жоғары, бірақ активтердің есептен шығарылуына байланысты («МАЭК» ЖШС, «КАЭС» АҚ және «SARECO» ЖШС) 2017 жылғы көрсеткіштен төмен. Жұмыстың басым бөлігін Топтың қызметкерлері орындайды, ал тұрақты емес сипаттағы жұмыстарды орындау үшін Компания штаттан тыс қызметкерлерді тартады (ақылы қызмет көрсету шарттары негізінде).

2019 жылдың соңында ақылы қызмет көрсету шарттарымен қамтылған қызметкерлердің үлесі еңбек күшінің жалпы санынан 2,6%-ды құрады, ал Топ персоналының 97,4%-ы еңбек шарты бойынша белгісіз мерзімге жұмысқа қабылданған.

2019 жылдың соңында Топ персоналының тек 0,07%-ы ішінара жұмыспен қамтылған.

Топтың уран өндіретін кен орындары мен өндірістік объектілерінің орналасқан жеріне байланысты Топ қызметкерлерінің басым бөлігі (шамамен 66%-ы) Қазақстан Республикасының оңтүстік өңірінде жұмыспен қамтылған (Шымкент қ. қоса алғанда — 2%).

Қазатомөнеркәсіп персоналдың құрамын жынысы, жасы, азшылық топтарға қатыстылығы және басқа да түрлену белгілері бойынша бөлінетін негізгі санаттар тұрғысынан тұрақты талдап отырады.

2019 жылдың соңында Топта жұмыс істейтіндердің жалпы санынан ерлер мен әйелдердің үлесі 2018 жылғы деңгейді сақтап, тиісінше 81% және 19%-ды құрады. Бұл арақатынас өндіретін саладағы өндірістік қызметтің ерекшелігі салдарынан туындайды.

Топ қызметкерлерінің орташа жасы 2019 жылдың соңында 39,4 жасты құрады, бұл алдыңғы кезеңмен салыстырғанда 1,5%-ға төмен (2018 жылы – 40 жас).

2019 жылы Топтан шығып кеткен қызметкерлердің саны алдыңғы есептік кезеңге қарағанда 3%-ға төмендеді, бұл әлеуметтік тұрақтылықтың артқанын көрсетеді.

Топтан шығып кеткен 2899 адамның ішінде ең үлкен үлесті – 42%-ды — 30 50 жастағы ерлер құрайды. Уран өндіретін кәсіпорындар Оңтүстік өңірде орналасқандықтан (Шымкент қ. қоса алғанда), Топтан шығып кеткен қызметкерлердің ең үлкен үлесі осы өңірге келеді және 66%-ды құрайды.

2019 жылы Топта 3 027 адам жұмысқа қабылданды. 57% жаңа қызметкерлер Оңтүстік өңірде жұмыс істейді (Шымкент қ. қоса алғанда).

2017–2019 жылдары Топ персоналы санының серпіні

Персонал мен басқарушы органдардың 2019 жылдың аяғындағы құрамы, жынысы бойынша бөлініп көрсетілген

Персонал мен басқарушы органдардың 2019 жылдың аяғындағы құрамы, ұлты бойынша бөлініп көрсетілген

Персонал мен басқарушы органдардың 2019 жылдың аяғындағы құрамы, жас топтары бойынша бөлініп көрсетілген

Қазатомөнеркәсіпте персоналдың тұрақтамау серпіні, 2017-2019 жылдар, %

2019 жылы персоналдың жұмысқа қабылдау шарты, жұмыспен қамту түрі және жынысы бойынша штаттық және штаттан тыс қызметкерлерге бөлініп көрсетілген жалпы саны

Көрсеткіш	Саны (адам)	Оның ішінде
Көрсеткіш	Саны (адам)	ерлер	әйелдер
Есептік кезеңнің аяғындағы қызметкерлердің тізімдік саны (штаттық), оның ішінде:	20 592	16 753	3 839
- белгісіз мерзімге жасалған еңбек шарты бойынша жұмыс істейтіндер	19 794	16 188	3 606
- уақытша (мерзімді) шарт бойынша жұмыс істейтіндер	798	565	233
- жұмыспен толық қамтылғандар	20 577	16 745	3 832
- жұмыспен ішінара қамтылғандар	15	8	7
Бақыланатын қызметкерлер (ақылы қызмет шарттары бойынша, штаттан тыс)	546	372	174
Жұмыс күшінің жалпы саны	21 138	17 125	4 013

Персоналдың 2019 жылдың аяғындағы тізімдік саны, өңірлер мен жынысы бойынша бөлініп көрсетілген

Көрсеткіш	Саны (адам)	Оның ішінде
Көрсеткіш	Саны (адам)	ерлер	әйелдер
Алматы қ.	602	330	272
Нұр-Сұлтан қ.	942	510	432
Шымкент қ.	502	270	232
Солтүстік өңір	1 111	866	245
Оңтүстік өңір	13 210	11 876	1 334
Шығыс өңір	4 209	2 892	1 317
ҚХР	11	5	6
АҚШ	2	2	0
Швейцария	3	2	1
Жиыны	20 592	16 753	3 839

Топтан шығып кеткен қызметкерлердің саны, жынысы бойынша бөлініп көрсетілген

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Ауытқу 2019-2018
Әйелдер, адам	727	566	521	–8%
Ерлер, адам	2 604	2 418	2 378	–2%
Жиыны	3 331	2 984	2 899	–3%

2019 жылы Топқа қабылданған қызметкерлердің өңірлер бойынша саны

Өңірлер	Саны	Үлесі, %
Алматы қ.	118	4%
Нұр-Сұлтан қ.	249	8%
Шымкент қ	120	4%
Солтүстік өңір	387	13%
Оңтүстік өңір	1 597	53%
Шығыс өңір	555	18%
ҚХР	1	0%
Жиыны	3 027	100%

Жоғарыда көрсетілген ақпарат Компанияның ЕТҰ-ның GRI әлеуметтік тақырыбы бойынша көрсеткіштер көрініс тапқан ІТ есептері мен ресми құжаттары негізінде жиналды.

Еңбекақы төлеу жүйесі

Материалдық сыйақы қызметкерлерді ынталандырудың маңызды құрамдастарының бірі болып табылады және Қазатомөнеркәсіп өз қызметкерлері алдындағы қаржылық міндеттемелерін толығымен және белгіленген мерзімде орындайды. Компанияда еңбекақы төлеу жүйесі үздік халықаралық практикаларға сәйкес және Топтың қызметкерлеріне сыйақы белгілеу деңгейі еңбек нарығында бәсекеге қабілетті болып табылады.

2019 жылы өндірістік персоналдың орташа айлық еңбекақысы 2018 жылдың деңгейіне қарағанда 8%-ға өсіп, 263 997 теңгені құрады. Мұндай өсу өндірістік персоналдың еңбекақысының 2019 жылғы 1 маусымнан бастап 10%-ға ұлғайтылуымен түсіндіріледі.

2019 жылы Қазатомөнеркәсіптің үш пилоттық кәсіпорнында «Кен өндіретін кәсіпорындардың қызметкерлерінің еңбекақысын жүйелендіру» ұзақ мерзімді жобасы қолға алынды. Жобаның мақсаты жылдық жиынтық сыйақы деңгейін сақтай отырып, қызметкерлердің жеке/ұжымдық нәтижелері мен мінез-құлқына байланысты жиынтық ынталандыру жүйесін бірегейлендіру болып табылады.

Қызметкерлер санаты бойынша бөлінген ерлер мен әйелдердің орташа базалық жалақыларының қатынасы, мың теңге

Еңбекақы жүйесін әзірлеу және одан әрі дамыту барысында Компания ерлер мен әйелдерге және басқа да белгілер бойынша сыйақы тағайындау тұрғысынан кемсітушілікке жол бермейді.

Еңбекақыдан басқа Компания қызметкерлерге олардың тиімді қызметі, Топтың жоспарлы көрсеткіштері мен стратегиялық және операциялық мақсаттарын орындағаны үшін сыйлықақы төлейді. Материалдық ынталандыру жүйесінің шеңберінде қызметкерлерді инновациялық идеялары, міндетін үлгілі орындағаны, ұзақ уақыт әрі мінсіз жұмыс атқарғаны үшін сыйлықақы тағайындау саясаты іске асырылады.

Қосымша ынталандыру мыналарды қамтиды:

қызметкерлердің денсаулығын қолдау үшін еңбек демалысына қоса берілетін материалдық көмек;
Топ басшылығы тарапынан белгіленетін қызметтерді қатар алып жүру үшін қосымша төлем және тәлімгерлік үшін үстеме ақы;
айланысты экологиялық апат аймағында тұрып жатқан қызметкерлерге қосымша төлем;
егер өндірістік қызметкерлердің жұмысы зиянды немесе қауіпті еңбек жағдайымен байланысты болса, онда оларға Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қосымша төлем төленеді.

Өндірістік персоналдың орташа айлық жалақысы, теңге*

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Өндірістік персоналдың орташа айлық жалақысы, теңге	238 492	244 543	263 997	8%

* Көрсеткіш еңбек бойынша есепке (Статистикалық есептілік) сәйкес Өндірістік персоналдың еңбекақы қоры/өндірістік персоналдың нақты саны ретінде есептеледі.

Есептелген еңбекақының жалпы сомасы, млн теңге*

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Еңбекақы қоры, барлығы	61 829	63 413	64 884	2,3%

* Есептелген еңбекақының сомасында барлық ілеспе салықтар мен аударымдар қамтылады.

2019 жылғы ең төмен еңбекақының қатынасы, теңге

Көрсеткіш	Оның ішінде
Көрсеткіш	ерлер	әйелдер
Қазақстан Республикасындағы ең төмен еңбекақы	42 500	42 500
Топ бойынша бастапқы деңгейлі қызметкердің еңбекақысы *	42 500	42 500
Қатынас	1	1

* 1-разрядты өндірістік қызметкердің базалық тарифтік мөлшерлемесі.

Трансформациялау жобалары

Бизнесті трансформациялау және Компанияның стратегиялық мақсаты – «Сала көшбасшысына лайық корпоративтік мәдениетті дамытуға» қол жеткізу үшін – Қазатомөнеркәсіпте және оның бес еншілес кәсіпорнында 2016-2018 жылдар аралығында саясаттарды жаңартып, персоналды басқару саласындағы үдерістер мен құралдарды жетілдіруге мүмкіндік берген «Персоналды басқарудың мақсатты моделін енгізу» жобасы іске асырылды. Бұл тұрғыдан жасалған келесі қадам ретінде «Персоналды басқарудың мақсатты моделінің таралымын көбейту» жобасы қолға алынды, оның аясында 2019 жылы қалған еншілес және тәуелді ұйымдарда персоналды басқарудың мақсатты моделіне сәйкес негізгі HR-үдерістерді енгізу одан әрі жалғастырылды.

Есептік кезеңде «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ сонымен қатар «Бизнес-үдерістерді автоматтандыру» жобасын іске асыруды жалғастырды: сегіз кәсіпорында кадрлық әкімшілік жүргізу, ұйымдастыру менеджменті, жұмыс уақытының есебін жүргізу және еңбекақыны есептеу үдерістерінің енгізілуін қамтитын SAP HCM автоматтандырылған жүйесінің базалық көлемінің таралымы көбейтілді. Жаңа автоматтандырылған жүйе қызметкерлердің жұмысын бағалау, оқыту және дамыту, демалыс пен іссапарларды басқару, сондай-ақ қызметкерлердің сыйақыларын қарау тәрізді персоналды басқарудың барлық үдерістерін біріктіруге бағытталады. 2020 жылы автоматтандырылған жүйенің таралымын Топтың ең ірі кәсіпорындарының бірі – «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ-да кеңейту жоспарланып отыр. Сонымен қатар қызметкердің «Жеке кабинетін» кезең-кезеңмен іске қосу да жоспарлануда.

Корпоративтік мәдениет

Стратегиялық мақсаттарға жету мақсатында Қазатомөнеркәсіп сала көшбасшысына лайық корпоративтік мәдениетті белсенді дамытуды жалғастырады. Компанияның корпоративтік мәдениеті өз негізінде бес құндылыққа сүйенеді: қауіпсіздік, жауапкершілік, кәсіпқойлық, даму және командалық жұмыс.

Қазатомөнеркәсіпте қолайлы жұмыс жағдайын құру, құзыреттер моделін жаңарту, өсу және даму мүмкіндіктері, басшылықтың мирасқорлығы, қызметкерлерді оқыту және қызметін бағалау жүйесін жетілдіру, қызметкерлердің қатыстырылуын арттыру, материалдық және бейматериалдық ынталандыруды басқару, коммуникация жүйесін дамыту, көшбасшылық бағдарламасын дамыту және жұмыс берушінің брендін нығайту шараларын көздейтін 2018-2022 жылдарға арналған Корпоративтік мәдениет жобасының Жол картасы (бұдан әрі – КМ жобасы) құрылды.

КМ жобасы аясында 2019 жылы Компанияда Қазатомөнеркәсіптің 2018-2028 жылдарға арналған Даму стратегиясында көзделген Компанияның стратегиялық мақсаттарына жету мақсатында жұмысты табысты орындау үшін қажетті нақты қызметке қойылатын талаптарды біріктіретін мінез-құлық сипаттамаларының жиынтығы болып табылатын құзыреттер моделі жаңартылды.

Топта персоналды дамытудағы маңызды рөлді 2012 жылдан бері іске асырылып келе жатқан мирасқорлық бағдарламасы атқарады. Бұл бағдарлама Топ қызметкерлері қатарынан әлеуеті жоғары және кәсіби қасиеттерін арттырып, мансабын өсіруге ұмтылатын кандидаттарды анықтау есебінен басқарушы құрамның мирасқорлығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Құзыреттердің жаңартылған моделі мыналарды дамытуға бағытталған:

Корпоративтік құзырет:

• өзгерістерді басқару
• нәтижеге бағдарлану
• жоспарлау
• командада және қарым-қатынаста жұмыс істеу
• ақпаратты зерттеу және талдау
• кәсіпқойлық және даму

Басқарушылық құзырет:

•басшылықты жүзеге асыру
•стратегиялық шешім

Персоналды дамыту мен оқыту және мамандарды даярлау

2019 жылы бір қызметкерге орташа жылдық оқу сағаттарының саны, адам-сағат

Персоналды оқыту мен дамыту Қазатомөнеркәсіптің Корпоративтік мәдениетті трансформациялау және дамыту бағдарламасының аясындағы қызметінің басым бағыттарының бірі болып табылады.

Персоналды басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында Қазатомөнеркәсіпте қызметкердің оқуда мұқтаждығын және оның кейінгі мансаптық мүмкіндіктерін анықтайтын персонал қызметін бағалау жүйесі қолданылады. Қызметкердің қызметін бағалау оның кәсіби құзыреттерін бағалаудан және жеке тұлғалық-іскерлік, сондай-ақ басқырушылық құзыреттерін бағалаудан құралады. Бағалау қызметкердің құзыреттерінің деңгейі мен жаңа қажетті дағдыларды алу қажеттілігін анықтауға ғана емес, Топтың ішінде мансап құру мүмкіндіктері туралы түсінік алуға да мүмкіндік береді.

Қызметкерлердің білімі мен дағдыларының жаңартылуы Топтың нәтижелігіне оң ықпалын тигізеді, осыған байланысты есептік кезеңде Компанияда 2019-2023 жылдарға арналған Кешенді білім беру бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) бекітілді. Бағдарлама қызметкерлерді даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру үдерістерін жүйелендіруге бағытталады және өзінде жоғарғы оқу орындары мен колледждерде оқу, біліктілігін арттыру, сондай-ақ білімді сақтау және онымен бөлісу тәрізді элементтерді қамтиды.

2019 жылы қызметкерлерді оқытуға арналған шығыстар

Персонал санатының атауы	Адам-семинарлар саны	Оқытуға арналған шығыстар, мың теңге
Әкімшілік-басқарушы персонал	5 021	507 951
Өндірістік персонал	22 128	939 032
Барлығы	27 149	1 446 983

2019 жылы бір қызметкерге оқу сағаттарының орташа саны, жынысы бойынша бөлініп көрсетілген

Персонал	Оқу сағаттарының орташа саны
Әйелдер	27,6
Ерлер	43,2
Барлығы	35,4

Оқу мекемелерімен ынтымақтастық

Қазіргі кезде Қазатомөнеркәсіп Қазақстан Республикасы мен шетелде 34 жоғарғы оқу орны мен 12 колледжбен ынтымақтасады. Топтың қаражаты есебінен өңір мен индустрия үшін бейінді мамандықтар бойынша 392 студент оқытылады, оның 234-і – Қазатомөнеркәсіп пен оның ЕТҰ-ның қызметкерлері, ал 158-і – Компаниямен еңбек қатынастарында тұрмайтын жеке тұлғалар. 2019 жылы жоғарғы оқу орындары мен колледждерде оқытуға шығыстар 468 млн теңгені құрады.

Жыл сайын Қазатомөнеркәсіпте «Жоғары технологиялар институты» ЖШС-нің «Қазақстандық ядролық университет» филиалы ұйымдастырған Жас мамандар мектебі өткізіліп тұрады. 2019 жылы Топтың 17 кәсіпорнынан 65 перспективті жас маман бес күн бойы миға шабуыл мен жағдаяттық ойындарға қатысты, ал мұндағы негізгі тақырып корпоративтік мәдениетті қалыптастыру, корпоративтік құндылықтарды енгізу және қолдау болды.

Компанияның қаражаты есебінен оқытылатын студенттер өндіріс басында практикадан өтеді, онда әр студентке тәжірибелі тәлімгер бекітіледі. Қазатомөнеркәсіп «Жас-Өркен» жас мамандарды машықтыру бағдарламасына белсенді қатысады, оның аясында 2019 жылы 17 қатысушы Топтың кәсіпорындарында машықтанудан өтіп, олардың ішінде 8 жас маман жұмысқа қабылданды.

Кәсіби оқу

Бакалавр немесе магистр дәрежесін алуға бағдарланған білім беру бағдарламаларымен қатар Компания қызметкерлердің біліктілігін арттыруға баса назар аударады. Біліктілікті арттыру бағдарламалары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес міндетті оқуды қоса алғанда кәсіби бағыттар бойынша да, көшбасшылықты дамыту, үнемді өндіріс, корпоративтік мәдениет және қауіпсіздік мәдениеті сияқты мақсатты бағыттар бойынша да іске асырылады.

2019 жылы Қазатомөнеркәсіпте Топ ішіне өндірістік және басқарушылық міндеттерді шешу үшін талап етілетін кәсіби білім мен дағдыларды енгізуге бағдарланған Ішкі жаттықтырушылар мектебі ашылды. Мектеп Компанияға білім мен тәжірибені тікелей табыстай отырып, мирасқорлық қағидатын сақтауға және өз бетімен оқитын ұйымның заманауи стандарттарына сәйкес келуге мүмкіндік береді.

Бұған қоса Қазатомөнеркәсіп қызметкерлерінің өз бетімен оқуы үшін барлық жағдайды жасайды. Компанияда қызметкерлер компьютердегі немесе телефон/планшеттегі қосымша арқылы қатынай алатын электрондық корпоративтік кітапхана жұмыс істейді, ал 2020 жылы қызметкерлер өзекті тақырыптарға және қазіргі бизнестің проблемаларына арналған кітап жинақтамаларымен таныса алатын жаңа оқу кеңістігі – оқу залын ашу жоспарланып отыр.

«УРАН ӨНДІРУ» КӘСІБИ СТАНДАРТЫ

Атом өнеркәсібінің кәсіпқойларын дамытуға бағытталған ауқымды жұмыс Компанияның ішінде ғана емес, республикалық деңгейде де іске асырылады. Қазатомөнеркәсіптің 2019 жылы «Атамекен» ҰКП алғаш рет бекіткен (26.12.2019 ж. №263 бұйрық) «Уран өндіру» кәсіби стандартын әзірлеуге және сараптама жүргізуге қатысуы есептік жылдың маңызды оқиғасына айналды. Стандарт саланың негізгі мамандықтарын және оларға қойылатын талаптарды анықтау, еңбек ресурстарының сапасын арттыру және қызметкерлердің кәсіпқойлық деңгейін өсіру, сондай-ақ жоғары білікті мамандарды даярлау кезеңінде білім беру сапасын арттыру үшін негіз бола алатын жалғыз салалық құжат болып табылады.

Әлеуметтік саясат

Қызметкерлердің әлеуметтік-тұрмыстық жағдайы мен қамтылу деңгейін жақсартуға көмектесетін әлеуметтік саясат қазіргі жағдайда кез келген өндірістік компанияның өркендеуі үшін қажетті талап болып табылады, сондай-ақ жұмыс берушілерге қосымша басымдықтарды қамтамасыз етеді. Қазатомөнеркәсіп уран өндіретін озық компания бола тұра, қызметкерлерді әлеуметтік қолдау шараларын жыл сайын іске асырып, Топтың әлеуметтік тұрақтылығының жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

Ұжымдық шарт және кәсіподақтар

Қазатомөнеркәсіп кәсіби ұйымдар мен еңбек ұжымдарының тәуелсіздігін қолдайды. Топ қызметкерлерінің шамамен 73%-ы – «Атомдық өнеркәсіп қызметкерлерінің салалық кәсіби одағы» қоғамдық бірлестігіне мүше. Қазатомөнеркәсіптің қызметкерлермен еңбек қатынастары ұжымдық шартпен реттеледі. Есептік кезеңде ұжымдық шартпен қамтылған қызметкерлердің саны 2018 жылдың деңгейінде қалып, 98%ды құрады.

Қазіргі кезде Топтың ұжымдық шарттарының орташа қолданылу мерзімі үш жылды құрайды және тұрақты жаңартып тұру талабымен жасалады. Бұған қоса, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның қызметкерлеріне Топ қызметіндегі маңызды өзгерістер туралы алдын ала хабарлау міндеттемесі ұжымдық шарттың ажырамас талабы болып табылады. Кәсіпорындардың басым бөлігінде қызметкерлерді хабарландыру болжамды өзгерістен төрт апта бұрын, ал кейбір жағдайларда – екі апта бұрын орындалуы тиіс.

Әлеуметтік қолдау

Ұжымдық шарт қызметкерлерді әлеуметтік қолдау шараларын реттейді және мынадай регламенттеуші аспектілерді қамтиды:

Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес қызметкерлерге еңбекақы төлеу;
Қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелеріне жағдаяттық материалдық көмек, атап айтқанда, некеге тұру, бала туу, зейнеткерлікке шығу, отбасы мүшелерінің қайтыс болуы және т.б. жағдайларда;
қызметкерлерге медициналық қызметті, сондай-ақ шипажай-курорттық емдеу мен қызметкерлердің демалысын ұйымдастыру;
қажет болған кезде білім беру бағдарламаларынан өту;
қауіпсіз еңбек жағдайы мен әлеуметтік қорғанысты қамтамасыз ету;
шарт жұмыс берушінің бастамасымен бұзылған кезде зейнеткерлік жасындағы қызметкерге өтемақы төлеу;
ұжымдық шарттың тараптарымен белгіленген басқа да аспектілер.

Қазатомөнеркәсіптің бірқатар кәсіпорны Қазақстан Республикасының заңнамасымен кепілдендірілген көлемнен жоғары жеңілдіктер ұсынады.

Қосымша әлеуметтік жеңілдіктер қызметкерлердің нақты санаттары үшін қарастырылады, мәселен, Компания жалғыз басты ата-аналар мен 12 жасқа дейінгі үш және одан артық баласы бар аналарды әлеуметтік қамсыздандыру бойынша қосымша демалыс ұсынады. Көп балалы отбасыларға және 18 жасқа дейінгі мүгедек-балары бар отбасыларға материалдық көмек көрсетіледі. Бұл ретте Топтың кәсіпорындарында толық немесе ішінара жұмыспен қамтылған қызметкерлерге бірыңғай тәсіл қолданылады.

Сонымен қатар Қазатомөнеркәсіп еңбек шартын жасына байланысты немесе мүгедектігі бойынша зейнеткерлікке шығу себебінен бұзған кезде, Топтың жұмыс істемейтін зейнеткерлеріне әлеуметтік жеңілдіктер қарастырады.

Қызметкерлерге әлеуметтік кепілдіктер мен жеңілдіктерді қамтамасыз ету мақсатында, Ұжымдық шартта кәсіподаққа Қазатомөнеркәсіптің жылдық еңбекақы қорынан кем дегенде 2,5% көлемінде жыл сайынғы төлемдер көзделеді. Есептік кезеңде кәсіподаққа 230 млн теңге бөлінді, бұл 2018 жылмен салыстырғанда 30 млн теңгеге артық.

Бұған қоса Компания қызметкерлерді медициналық сақтандыруға жыл сайын қаражат бөледі. 2019 жылы бұл мақсаттарға 852 млн теңгеден астам қаражат жұмсалды, бұл өткен есептік кезеңдегіден 30 млн теңгеге көп.

Топ өндірістік кәсіпорындар тобы болып табылатындықтан, Компания ЕТҰ-ды тарату/қайта құру барысында қызметкерлерге қатысты міндеттемелерді өзіне жүктейді. Қызметкерлерге Топтың басқа кәсіпорындарына немесе Компанияға қызмет көрсететін ұйымдарға жұмысқа орналасуға көмек көрсетіледі, кәсіби қайта даярлауға бағытталған білім бағдарламаларынан өту ұсынылып, өтемақы төленеді.

Демалыс алған және демалыстан келген қызметкерлердің жалпы саны, оның ішінде ана/әке атануға байланысты, жынысы бойынша бөлініп көрсетілген

Жыл	2017			2018			2019
Қызметкерлер	Ерлер	Әйелдер	Барлығы	Ерлер	Әйелдер	Барлығы	Ерлер	Әйелдер	Барлығы
Демалыс алғандар, о.і. ана/әке атануға байланысты	8	332	336	14	258	272	21	236	257
Демалыстан келгендер, о.і. ана/әке атануға байланысты	2	121	123	3	115	118	7	95	102

Спорттық және мәдени іс-шаралар

Қазатомөнеркәсіп Топтың ішінде спорттық және мәдени өмірді дамытуға едәуір күш салады, бұл қызметкерлердің ынталандырылуы мен қамтылуын арттыруға септігін тигізеді.

Атомдық сала кәсіпорындарының қызметкерлері арасында алғаш рет Шымкент қаласында өткен ХІХ Спартакиада 2019 жылдың ауқымды спорттық шарасына айналды.

Есептік жылы Топта бірқатар шығармашылық конкурстар, атап айтсақ, «Біздің үздік ғылыми жұмыс» тақырыбына бейнероликтер конкурсы, ақындар конкурсы және «Дарыныңды паш ет!» конкурсы өткізілді. Сонымен қатар Қазатомөнеркәсіпте 2019 жылы Атом саласы қызметкерлерінің күніне орайластырылған салтанатты іс-шара ұйымдастырылды, оның аясында Топтың үздік қызметкерлерін марапаттау рәсімі өткізілді.

«КАТКО» БК» ЖШС қызметкерлері отбасыларының кәсіпорынға екі күндік сапары есептік кезеңнің тағы бір қызықты оқиғасына айналды.

Ішкі коммуникациялар

Ішкі коммуникация арналары Топтың басшылығы мен қызметкерлерінің және оның бөлімшелерінің арасында ақпарат алмасудың негізгі құралы болып табылады. Ішкі коммуникациялардың бірыңғай жүйесі қызметкерлерге Топта болып жатқан өзекті оқиғалар туралы дер кезінде хабарлануын қамтамасыз етіп қана қоймай, ұжымда қолайлы ахуалды қалыптастырып, Компанияның табысты әрі әлеуметтік жауапты ұйым ретінде беделін нығайтуға септігін тигізуі тиіс.

2019 жылдың наурызынан бастап Топта апта сайынғы жаңалықтар хабаршысы шығарылады. Сонымен қатар Компания 2000 дана таратылыммен QazAtomNews корпоративтік журналын шығарады.

Қызметкерлерге хабар жеткізіп отыру үшін таунхолл, жиналыс, басшылықтың ұжыммен кездесулері, корпоративтік мәдениетті нығайтуға бағытталған іс-шаралар, басшылық тарапынан ақпараттық таратылымдар/үндеулер ұйымдастыру сияқты ішкі коммуникацияның арналары да қолданылады.

Кері байланыс

Қазатомөнеркәсіпте Компанияның сыртқы Интернет-ресурсында кері байланыс жүйесі құрылған, бұл жүйе сыртқы мүдделі тұлғаларға жазбаша сауал не шағым қалдырып, «қызу желіге» телефонмен қоңырау шалуға мүмкіндік береді. Топтың кәсіпорындары сауалдарға мониторинг пен талдау жүргізіп, кейін Қазатомөнеркәсіптің орталық аппаратына тоқсан сайын есеп тапсырады. Талдаудың нәтижелеріне байланысты әрбір сауал бойынша бұзушылықтардың жойылуына бақылау жүргізіліп, ұсыныстар жасалады.

2019 жылы Топта кәсіпорын қызметкерлері тарапынан 40 сауал тіркелген. Сауалдардың басым бөлігі жеке сипатта болған (материалдық көмек көрсету, туыстарын жұмысқа орналастыру және т.б.). Сегіз сауал ұжымдық сипатта болып, еңбекақы төлеу, еңбек қатынастарын бұзу, басшылықпен қарым-қатынасты үзу мәселелеріне қатысты болған. Есептік кезеңдегі барлық сауалдар Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес мерзімде қаралды.

Әлеуметтік тұрақтылық

Топтың кәсіпорындарында қолайлы психологиялық ахуал қалыптастыруды, қауіпсіздік деңгейін арттыруды, тамақтандыруды және қызметкерлерге сыйақы тағайындалуын қамтамасыз етуді, сондай-ақ біліктілікті арттыруды көздейтін әлеуметтік-еңбек жағдайын қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар жоспары әзірленді. Жоспардың іске асырылуы үшін жауапкершілік Топтың еншілес және тәуелді ұйымдарының басшыларына жүктеледі.

Әлеуметтік тұрақтылық индексі, %

Қазатомөнеркәсіптің әлеуметтік даму деңгейін анықтау мақсатында, жыл сайын Әлеуметтік тұрақтылықтың рейтингін (Индексін) (бұдан әрі – Индекс) анықтау бойынша зерттеу өткізіледі. 2019 жылы «Әлеуметтік өзара іс-қимыл және коммуникациялар орталығы» ЖМ Топтың 17 кәсіпорнында зерттеу өткізді, оның нәтижесі бойынша Топтың Индексі 2018 жылғы деңгейді сақтап, 80%-ды құрады.

Бұл нәтиже Компанияны «орташадан жоғары» әлеуметтік тұрақтылық деңгейіне жатқызады және Компанияның корпоративтік мәдениетті дамыту, персоналдың қатыстылығын арттыру және еңбек жағдайын жақсарту саласындағы іс-әрекеті оң нәтиже беріп, қызметкерлер тарапынан мақұлданатынын білдіреді.

Даму жоспарлары

2020 жылы Қазатомөнеркәсіп бизнесті трансформациялау аясындағы жобаларды іске асыруын жалғастырады, оның ішінде Компания персоналды басқару саласындағы үдерістерді одан әрі автоматтандыруды жоспарлап отыр.

Корпоративтік мәдениетті дамыту келер жылы жұмыстың тағы бір маңызды бағытына айналмақ. Мирасқорлық бағдарламасын жетілдіру, басқарудың барлық деңгейлерінде дербес жауапкершілік мәдениетін енгізу, сондай-ақ тәлімгерлік пен әлеуметтік серіктестік мәдениетін дамыту жоспарлануда.

2019 жылы өткізілген ауқымды жұмыс және орындалуы жоспарланып отырған бастамалар қызметкерлердің жоғары қанағаттану деңгейін және олардың Қазатомөнеркәсіптің құндылықтарына беріктігін қамтамасыз етеді деп күтілуде, ал бұл Топтың жоғары өндірістік тиімділікке жетуіне септігін тигізеді.

Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік

Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелерін басқару тәсілі

Өндірістік объектілерде еңбекті қорғау, өнеркәсіптік, ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету Қазатомөнеркәсіп қызметінің басымдықтары болып табылады. Топ үздік әлемдік практикаларға сай болуға, ұлттық және халықаралық талаптарды бұлжытпай орындауға және еңбекті қорғау мен өнеркәсіптік қауіпсіздікті (ЕҚ және ӨҚ) басқару жүйесін үнемі жақсартуға тырысады.

ЕҚ және ӨҚ саласындағы негіз қалаушы құжат «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Басқарма төрағасы бекіткен «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, радиациялық және ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы Саясаты болып табылады. Бұл Саясат тоғыз негізгі қағидаттан құралады және Топтың барлық қызметкерлері мен мердігерлеріне таралады. Компания қызметкерлері үшін «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасының кодексі де міндетті болып табылады.

Топтың еңбекті қорғау, өнеркәсіптік қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау мәселелерін басқару жүйесі

Қызмет нәтижелері мен ЕҚ және ӨҚ саласындағы жоспарды «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Директорлар кеңесінің жанындағы Өндірістік қауіпсіздік жөніндегі комитет (HSE) пен «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Басқармасы жанындағы Тәуекелдерді басқару жөніндегі комитет тұрақты негізде тексеріп тұрады. Өндірістік қауіпсіздік және тәуекелдерді басқару саласындағы есептер Директорлар кеңесінің қарауы мен бекітуіне беріледі.

2019 жылы Компанияның Өндірістік қауіпсіздік департаментінің рөлі Басқарма төрағасына тікелей бағыныштылықпен, қосымша өкілеттіктердің табысталуымен, оқыс оқиғаларға жедел жауап қайтару, өндірістік қауіпсіздік саласында төтенше жағдайлардың алдын алу, талдау, мониторинг жүргізу және тәуекелдерді бақылау мәселелерін қоса алғанда, орындалатын міндеттер шеңберінің кеңейтілуімен күшейтілді.

Осы тәрізді күшейтулер ЕТҰ-ның құрылымдық бөлімшелерінде де өткізілді.

ЕҚ және ӨҚ саласындағы қызметтің тиімділігін арттыру мақсатында Компания 2019 жылы Топтың ЕТҰ-ның өндірістік қауіпсіздік қызметінің біліктілік құрамына талдау жүргізді. Талдау нәтижелері бойынша ЕТҰ-ға қызметтердің құрылымын, бағыныштылығы мен қызметкерлерінің санын Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына және озық халықаралық практикаларға сәйкестікке келтіру бойынша ұсыныстар жолданды. Өндірістік қауіпсіздік қызметтерінің құрылымы күшейтіліп, ЕТҰ-ның бірінші басшыларына бағынышты етілді.

Менеджмент жүйесінің халықаралық стандарттарға сәйкестігі

Топ шеңберінде халықаралық стандарттарға сәйкес өндірістегі денсаулықты қорғау және еңбек қауіпсіздігінің менеджмент жүйелері кеңінен енгізілуде. Өндірістік кәсіпорындарда OHSAS-18001 стандартына сәйкес еңбек қауіпсіздігін басқару жүйесі енгізілді.

2019 жылы Топ жаңа ISO 45001 Денсаулықты қорғау және еңбек қауіпсіздігі стандарты бойынша сертификаттауға дайындықты бастап кетті. 2020 жылдың қаңтарында Қазатомөнеркәсіптің менеджмент жүйесінің стандарт талаптарына сәйкестігіне қатысты өткізілген аудиттің бірінші кезеңі аяқталды. Аудиттің аяқталуы және ISO 45001 бойынша сертификатталу 2020 жылдың наурызына жоспарланған.

Тәуекелдерді бағалау

ЕҚ және ӨҚ саласындағы негізгі тәуекелдерді басқару үдерісі тәуекелдерді басқарудың корпоративтік жүйесінің де, Топтың еңбекті қорғау және қауіпсіздік мәселелерін басқару жүйесінің де ажырамас бөлігі болып табылады.

Компанияның Тәуекелдер тіркелімінде өндірістік жарақат негізгі тәуекелдердің бірі ретінде көрсетілген. Бұл тәуекел бойынша Топ шеңберінде тәуекелдің іске асырылуының алдын алуға және оның іске асырылуының салдарын төмендетуге бағытталған, төмендегілерді қамтитын іс-шаралар тізімі құрылды:

жазатайым оқиғалардың қайталануына жол бермеу іс-шараларын әзірлеу бойынша кеңес өткізу;
Қазатомөнеркәсіптің кәсіпорындарында еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы нормативтік құқықтық актілерді орындау тұрғысынан жоспарлы тексерулер өткізу;
Қазатомөнеркәсіптің кәсіпорындарында әлеуетті қауіпті жағдайларының есебін жүргізу және оқиғаның түпкі себептерін талдау;
Қазатомөнеркәсіптің кәсіпорындарында «Мінез-құлықтық аудит» үдерісін енгізу.

«Қауіпсіздіктің алтын қағидалары»

Адам факторымен байланысты қауіпсіздікті бұзу тәуекелін азайту үшін, Компания 2018 жылдан бастап мінез-құлықтық аудиттер өткізіп тұрады, оның аясында қызметкерлердің өндірістік тапсырманы орындау барысындағы мінез-құлқына, учаскелердегі жұмыс орындарының ұйымдастырылуы мен жағдайына, жабдықтың, аспаптар мен құрылғылардың техникалық күйіне, барлық қажетті ішкі құжаттардың (нұсқаулық, рәсім, стандарт және т. б.) болуына бақылау жүргізіледі.

2019 жылы Компания мен ЕТҰ-ның түрлі деңгейдегі басшыларының қолдауымен 10 528 мінез-құлықтық аудит өткізілді. Сонымен қатар 2019 жылы «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Өндірістік қауіпсіздік департаменті «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның кәсіпорындарында «Қауіпсіздіктің мінез-құлықтық аудитін» өткізу тәртібі» стандартының жобасы әзірленді.

ЕҚ және ӨҚ бойынша қызметтің тиімділігі

Топтың кәсіпорындарындағы өндірістік қызмет еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша талаптардың орындалуымен жүргізіледі. Апаттар мен жазатайым оқиғалардың алдын алу бойынша кешенді іс-шаралар тұрақты негізде өткізіледі. Топтың шеңберінде қауіпсіздік мәдениетін озық халықаралық практикалардың деңгейіне дейін жетілдіру және барлық деңгейдегі басшылар мен қызметкерлердің өндірістік қауіпсіздік талаптарын саналы түрде сақтау деңгейін арттыру бойынша жүйелі жұмыс жүргізіледі. 2019 жылы еңбекті қорғау және қауіпсіздік мәселелерін басқару жүйесі Топ қызметкерлерінің 100%ын қамтыды.

Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығының (ISSA) жұмыстағы қауіпсіздік, денсаулық жағдайы мен әл-ауқатты жақсарту бойынша бастамасын қолдай отырып, Компания Vision Zero халықаралық бағдарламасының қатысушысы ретінде тіркелді. Бұл мүшелік Компанияның дамыған профилактика мәдениеті жазатайым оқиғалар мен кәсіби аурулардың санын азайта алатындығына сенімділігін көрсетеді.

Қызметкерлердің өмірі мен денсаулығын сақтау мақсатында және Vision Zero тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде Компания Топтың барлық қызметкерлері мен мердігерлік ұйымдары қолдануға міндетті «Қауіпсіздіктің алтын қағидаларын» анықтап қабылдады.

Осы салаға салатын инвестицияларының жоғары деңгейі Қазатомөнеркәсіптің еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелеріне ерекше көңіл бөлуінің көрсеткіштерінің бірі болып табылады. 2019 жылы ЕҚ және ӨҚ саласындағы іс-шараларға шығыстар 7,23 млрд теңгені құрады. Негізгі инвестициялар арнайы тамақтандыруға (42%), жеке қорғаныс құралдарын сатып алуға (15%) және еңбек жағдайын жақсартуға (14%) жұмсалды.

Қазатомөнеркәсіп жыл сайын ЕҚ және ӨҚ басқару жүйесіне жақсартулар енгізуге бағытталған шаралар кешенін құрады. 2019 жылғы 20 ақпанда «Қазатомөнеркәсіп компаниясы кәсіпорындарының 2018 жылғы жұмысының қорытындысы және еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, өнеркәсіптік, радиациялық және ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша 2019 жылға белгіленген міндеттері» корпоративтік жиналысы өткізілді. Жиналыстың қорытындысы бойынша өндірістік қауіпсіздікті жақсарту бойынша 30 тапсырмадан құралған хаттама қабылданды.

ЕТҰ бойынша ЕҚ және ӨҚ саласындағы нормативтік-құқықтық актілерді және өнеркәсіптік қауіпсіздікті орындау тұрғысынан жоспарлы тексерулер тұрақты негізде өткізіліп тұрады.

2019 жылы сонымен қатар барлық ЕТҰ-да Lock out/Tag out (Ескерту жапсырмаларын ілу арқылы қауіпті энергия көздерін бұғаттау) жүйесі мен қауіпті іс-қимылдарды, қауіпті шарттарды, әлеуетті қауіпті жағдайларды есепке алу – Near-Miss рәсімі енгізілді.

Топтың басшылардан бастап қатардағы құрамға дейінгі қызметкерлерінің қызметінің нәтижелілігі де ЕҚ және ӨҚ тұрғысынан қаралады. Мәселен, «Қауіпсіздік мәдениетін арттыру» көрсеткіші «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Басқарма төрағасы тиімділігінің негізгі корпоративтік көрсеткіші (ТНК) болып табылады. «Анықталған қауіпті жағдайлардың, қауіпті іс-қимылдардың, салдарсыз оқиғалардың – Near-Miss саны» және «Түзету шараларын орындау» оның құрамдас бөлігі болып табылады. Осы жоғары деңгейлі ТНК келешекте Компания мен ЕТҰ менеджменті мен қызметкерлеріне бөлінеді.

2019 жылы ЕҚ және ӨҚ саласындағы іс-шараларға бөлінген шығыстардың үлесі

Өндірістік жарақаттың алдын алу

Топта Қазатомөнеркәсіп деңгейінде де, ЕТҰ деңгейінде де, өндірістік қауіпсіздік қызметтерінің басшыларымен бейнеконференция режимінде орын алған жазатайым оқиғалардың себебін талдау және олардың алдын алу бойынша іс-шараларды әзірлеу бойынша тұрақты кеңесулер өткізу практикасы қолданылып келеді.

Өндірістік жарақат пен ЖКО-ын талдау нәтижелері бойынша барлық ЕТҰ-ға жазатайым оқиғалардың алдын алу және ескерту бойынша іс-шаралар тізімімен ақпараттық хаттар әзірленіп, таратылады. Бұған қоса, Топтың барлық бөлімшелерінде қауіпсіздік техникасы бойынша жоспардан тыс нұсқамалық өткізумен қатар қызметкерлермен оқыс оқиғалардың себептері мен жағдайы талқыланады.

ЕҚ және ӨҚ саласында қолданылатын кешенді шаралар 2019 жылы Топтың кәсіпорындарында өнеркәсіптік апаттарды (бақыланбайтын жарылыстар, қауіпті заттардың шығарындылары немесе ғимараттардың қирауы) болдырмауға мүмкіндік берді. Сонымен қатар өткізіліп жатқан жұмыстың едәуір көлеміне қарамастан, 2019 жылы 8 жазатайым оқиға тіркелген, нәтижесінде 10 қызметкер ауырлығы әр түрлі дәрежеде жарақат алып, бір қызметкер қайтыс болды.

Компания мен оның ЕТҰ-да өндірістегі жазатайым оқиғаларды тіркеу, хабарлау, зерттеу нәтижелері бойынша тиісті есептілікті құру рәсімдері енгізілген. Барлық жазатайым оқиғалар бойынша 2019 жылы тергеу жүргізілуі ұйымдастырылып, оқыс оқиғалардың түпкі себептері анықталған және олардың қайталануына жол бермеу үшін іс-шаралар әзірленген. Бұған қатысты тұжырымдар мен қажетті шаралар Компанияның барлық кәсіпорындарына жеткізіліп, белгіленген мерзімде іске асырылған.

Топтың жарақаттану саласындағы көрсеткіштері

Көрсеткіш	2017 жыл	2018 жыл	2019 жыл	Ауытқу 2019–2018
LTIFR көрсеткіші (1 млн адам-сағатқа)	0,15	0,31	0,24	–22,6%
Жазатайым оқиғалардың жиілік коэффициенті (1 мың қызметкерге)	0,27	0,59	0,49	–17,0%
Қауіпті жағдайлар, қауіпті іс-қимылдар және Near-Miss бойынша есептілік*	—	6 200	34 546	457%
Жазатайым оқиғалардың саны**	7	12	8	–33,0%
Өліммен аяқталған жазатайым оқиғалар	—	1	1	—

* Анықталған қауіпті жағдайлар (ҚЖ), қауіпті іс-қимылдар (ҚІ), Near-Miss санының ұлғаюы 2018 жылы есептілік үдерісі әлі енгізу (қызметкерлерді оқыту) кезеңінде болуымен, ал 2019 жылы бұл үдеріс барлық ЕТҰ-да қолданылғандығымен байланысты.

** Нәтижесінде қызметкердің уақытша немесе тұрақты еңбекке жарамдылықтан айырылуына немесе өліміне әкелген өндірістік жарақатын, кенеттен денсаулығының нашарлауын немесе улануын болдырған еңбек (қызметтік) міндеттерін немесе жұмыс берушінің тапсырмаларын орындауы барысында зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік фактордың әсері ретінде анықталады.

Кәсіби аурулардың профилактикасы және денсаулықты сақтау

Топтың кәсіпорындарында қызметкерлердің денсаулығына ерекше көңіл бөлінеді. Мәселен, қызметкерлердің әлеуметтік пакетінде толық медициналық сақтандыру қамтылады, сонымен қатар қызметкерлерді сауықтыру және шипажай-курорттық емдеу бағдарламалары қолданылады, олардың талаптары ұжымдық шарттарда көзделген. Қызметкерлерді сауықтыру және шипажай-курорттық емдеу бойынша қосымша бағдарламалар атом саласындағы қызметкерлердің кәсіподақ желісі бойынша ұйымдастырылады. Сонымен қатар ЕТҰ қызметкерлері күніне үш рет емдеу және профилактикалық тамақтанумен қамтамасыз етіледі. 2019 жылы тек осы мақсаттарға 3,2 млрд теңге жұмсалды.

Барлық ЕТҰ-да медициналық пункттердің жұмысы ұйымдастырылған. 2019 жылы медициналық көмекке 12 500-ден астам қызметкер жүгінген. Жүгінудің негізгі себептері – жөтел, бас ауруы, жоғары қан қысымы.

Топтың өндірістік кәсіпорындарында қызметкерлердің алдын ала, мерзімді және кезектен тыс медициналық тексерулері тұрақты өткізіліп тұрады. Медициналық тексерудің нәтижелері бойынша, қажет болған жағдайда, қызметкерлер тереңдетілген профилактикалық тексеруге жіберіледі. 2019 жылы аурулардың алдын алу іс-шараларын орындауға 637 млн теңге жұмсалды.

Топтың ЕТҰ-да міндетті ауысымалды медициналық тексерулер тұрақты өткізіліп тұрады. Медициналық тексеруден өтпеген қызметкерлер жұмысқа қатыстырылмайды.

Қауіпсіздік мәдениетін дамыту

Қазатомөнеркәсіп өз қызметкерлерін ЕҚ және ӨҚ мәселелерін басқаруға белсенді қатыстырады. Топтың кәсіпорындарында Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес, құрамына паритеттік негізде жұмыс берушінің өкілдері және техникалық инспекторларды қоса алғанда, қызметкерлердің өкілдері кіретін қауіпсіздік бойынша өндірістік кеңестер құрылды. Өндірістік кеңестер өндірістік қауіпсіздік қызметтерінің орнын баспайды, бірақ қауіпсіздік пен еңбекті қорғау, өндірістік жарақат пен кәсіби аурулардың алдын алуды қамтамасыз ету бойынша қызметті толықтырады. Сонымен қатар өндірістік кеңестер техникалық еңбек инспекторларының жұмыс орындарында еңбек жағдайы мен еңбекті қорғау бойынша тексерулер өткізуін ұйымдастырады. Өндірістік кеңестің қауіпсіздік және еңбекті қорғау бойынша шешімдері жұмыс беруші мен қызметкерлер үшін міндетті болып табылады.

ЕҚ және ӨҚ жүйесіне тұрақты жақсартулар енгізу шеңберінде 2019 жылы Компания, «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-ның Өндірістік қауіпсіздік жөніндегі комитетінің хаттамалық тапсырмасына сәйкес, Қазатомөнеркәсіптің ЕҚ және ӨҚ жүйелеріне бағалау өткізді. Бұл іс-шараның шеңберінде ЕТҰ қызметкерлерін (жұмысшылар, ИТҚ, орта және жоғары буындағы басшылар) өндірістік қауіпсіздік мәселелері бойынша сауалнамалау әдістері сыналды. ЕҚ және ӨҚ жүйелерін бағалау барысында өндірістік қауіпсіздік талаптарына ықтимал жүйелі сәйкессіздіктерге, жүйенің күшті және әлсіз тұстарына, сондай-ақ қауіп-қатер мен мүмкіндіктерге талдау жасалды (SWOT-талдау).

Нөлдік жарақаттануға жету мақсатында және өндірістік қауіпсіздікті қамтамасыз ету шеңберінде Топтың кәсіпорындарында Vision Zero халықаралық тұжырымдамасының «Қауіпсіздіктің алтын қағидалары» негізінде қауіпсіздік мәдениеті табысты енгізілуде. 2019 жылы ЕТҰ-да бірінші басшылардың қатысуымен «Қауіпсіздіктің алтын қағидаларын» түсіндіру бойынша каскадты коммуникациялар өткізілді.

Компанияда «Өндірістегі еңбек қауіпсіздігі мәдениеті бойынша дағдылар мен құзыреттерді дамыту» оқу бағдарламасы әзірленіп, табысты іске асырылуда. Есептік кезеңде ЕТҰ-ның бірінші басшылары мен қызметкерлерінің басқа санаттарын қауіпсіздік мәдениетінің деңгейін арттыру, сондай-ақ қауіпсіздіктің мінез-құлықтық аудиттерін өткізу, Near-Miss әлеуетті қауіпті жағдайларын, қауіпті іс-қимылдар мен қауіпті жағдайларды анықтау бойынша оқу ұйымдастырылды. Топтың қызметкерлері үшін еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында оқыту және білімін тексеру, сондай-ақ «Қазатомөнеркәсіпте қауіпсіздік мәдениетін дамыту» тақырыбы бойынша шеберлік сыныбы өткізілді.

Қазатомөнеркәсіп ЕҚ және ӨҚ жүйесін тұрақты жетілдіріп отырады, оның ішінде халықаралық тәжірибені қабылдау арқылы да. 2019 жылғы 9-13 қыркүйек аралығында Алматы қ. Компания қызметкерлері үшін уран өнеркәсібінің өндіретін және қайта өңдейтін кәсіпорындарының қызметкерлерін кәсіби сәулеленуден радиациялық қорғау бойынша АЭЖХА оқу курсы өткізілді. 2019 жылғы 9-16 маусым аралығында Австриядағы Вена қ. Компания «Уран өндірісі мен табиғи текті радиоактивті материалдың қауіпсіздігін реттеу бойынша жыл сайынғы кеңесу (REGSUN)» тақырыбы бойынша АЭЖХА техникалық кеңесіне қатысты.

«КАТКО» БК» ЖШС-НІҢ МЕРДІГЕРЛІК ҰЙЫМДАРҒА АРНАЛҒАН ЕҚ ЖӘНЕ ӨҚ БОЙЫНША СЕМИНАРЫ

2019 жылдың қарашасында «КАТКО» БК» ЖШСде Төртқұдық учаскесінде мердігерлік ұйымдарға арналған денсаулық, еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау және радиациялық қауіпсіздік саласындағы жыл сайынғы семинар өткізілді. Күннің бірінші жартысы тұсаукесерлерге арналды, қатысушылар өздерінің еңбек пен денсаулықты қорғау, радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы нәтижелерімен бөлісті. Іс-шараның екінші жартысы практикамен ұштастырылды: қатысушылар командаларға бөлініп, бұрғылау жұмыстары өткізіліп жатқан орындарға жол тартты, онда сәйкессіздіктерді анықтап, СТОП-карталарды толтыру ұсынылды.

СТОП-карта қауіпсіздік техникасы саласындағы маңызды құралдардың бірі болып табылады. Денсаулыққа қауіп төндіретін, мүлікке зиян келтіретін сәйкессіздікті немесе қауіпті жағдайды және/немесе басқа оқыс оқиғаларды анықтаған кез келген қызметкер СТОП-картаны толтырады, жағдайды толығымен сипаттап, одан әрі тіркеу үшін оны қауіпсіздік техникасы бойынша супервайзерге тапсырады.

Семинар аясында «КАТКО» БК» ЖШС мердігерлік ұйымдарға осы тәжірибені қабылдап, аталған құралды өздерінің Компания аумағында жұмыс істейтін қызметкерлерінің күнделікті қызметінде пайдалануға кеңес берді.

Сондай-ақ, 2019 жылы «КАТКО» БК» ЖШС мердігерлік ұйымдарға арнап ЕҚ мен ӨҚ және экология саласындағы «Қауіпсіздіктің алтын қағидаларын» әзірлеп енгізді. Бұл қағидалар «КАТКО» БК» ЖШС-нің объектілерінде жұмыс жүргізетін мердігерлердің орындауы үшін міндетті болып табылады.

Мердігерлік ұйымдарда еңбекті қорғауды басқару

Топтың мердігерлік ұйымдары ЕҚ және ӨҚ басқару жүйесімен және Компанияның осы саладағы стандарттарымен қамтылған. Топтың мердігерлері туралы ақпарат оқиғалар статистикасында, тәуекелдерді бағалау және мақсат қою барысында, сондай-ақ ЕҚ және ӨҚ мәселелері бойынша оқытуға бағытталған іс-шараларды жоспарлау барысында ескеріледі.

Топтың объектілерінде жұмыс жүргізетін мердігерлік ұйымдардың қоршаған ортаны қорғау саласындағы талаптарды, өндірістік қауіпсіздік саласындағы стандарттар мен нормаларды орындауы міндетті ереже болып табылады. ЕҚ және ӨҚ аспектілерін басқару тұрғысынан тауар, жұмыс және қызмет өнім берушілеріне, сондай-ақ мердігерлерге «Өндірістік қауіпсіздік стандарттарының жүйесі. Өндірістік қауіпсіздік саласындағы мердігерлік ұйымдарға қойылатын талаптар» корпоративтік стандартына сәйкес талаптар қойылады.

Компания басшылығының 2019 жылы күшіне енген бұйрығына сәйкес, мердігерлік ұйымдармен барлық шарттар олардың ЕҚ және ӨҚ саласындағы талаптарға сәйкестігіне қатысты Өндірістік қауіпсіздік департаментімен міндетті түрде келісімдеуден өтеді. Келісімшарттың қолданылу мерзімінде мердігерлердің қызметінің ЕҚ және ӨҚ нормалары мен ережелеріне сәйкестігін Өндірістік қауіпсіздік департаменті мен ЕТҰ қызметкерлері тұрақты тексерулер барысында үнемі бақылап отырады. Компанияның кәсіпорындарында өндірістік қауіпсіздік мәселелері бойынша ЕТҰ мердігерлік ұйымдарын бағалау жүйесі және ЕТҰ-ның мердігерлерді өзара тексеру практикасы енгізілді.

Компанияның мердігерлік ұйымдармен өзара іс-қимылына стратегиялық тәсіл серіктестікке негізделеді. Мердігерлік ұйымдардың өкілдері ЕҚ және ӨҚ мәселелері бойынша кеңесулерге тұрақты негізде қатысып тұрады. Мердігерлердің қызметкерлері үшін Компания ЕҚ және ӨҚ аспектілері бойынша оқу ұйымдастырады.

Ядролық қауіпсіздік

Өз қызметінде ядролық материалдарды қолданатын Топтың кәсіпорындарында физикалық ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін ядролық материалдармен жұмыс істеген кезде технологиялық регламенттің сақталуы және ядролық қауіпсіздік бойынша нұсқаулықтардағы талаптардың орындалуы бақыланады.

Қазіргі кезде ядролық материалдармен «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ жұмыс істейді. Бөлінетін ядролық материалмен (БЯМ) жұмыстарды бас физиктің қызметі (БФҚ) қадағалап бақылайды.

2019 жылы қызмет мынадай іс-шараларды атқарды:

бас физиктің төрағалығымен құрылған комиссия дайын өнім қоймасының, уран өндірісінің (УӨ), ТБУ АЭЖХА қоймасының және «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ-ның УӨ корпустарында БЯМ-мен жұмыс істейтін қосалқы бөлімшелерінің мамандарының ядролық қауіпсіздік бойынша білімін кезекті тексеруден өткізді;
жоғары байытылған уранды қайта өңдеу учаскесі жаңғыртылды, нәтижесінде 35 бірлік жаңа жабдық қолданысқа енгізілді;
2019 жылдың екінші тоқсанында БФҚ тарапынан персонал мен қызметтерге «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ-ның барлық ядролық қондырғыларында өзін-өзі қолдайтын тізбекті ядролық реакцияның пайда болуы туралы САС дабыл сигналы бойынша апатқа қарсы жаттығулар ұйымдастырылып өткізілді;
2019 жылдың желтоқсанында «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ-да ядролық қауіпсіздік жағдайына комиссиялық тексеріс өткізілді.

Топтың кәсіпорындарында ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында ядролық материалдарды түгендеу, ядролық қауіпсіздік жағдайын тексеру шаралары уақтылы өткізіліп тұрады. Қабылданған шаралардың тиімділігінің көрсеткіші ретінде есептік жылы бұзылыстар мен бұзушылықтардың болмауы танылады.

Радиациялық қауіпсіздік

2019 жылы Топтың кәсіпорындары жұмыс орындарында, үй-жайларда, өндірістік аумақтарда және бақыланатын аймақтарда радиациялық жағдайды жүйелі өндірістік бақылау бойынша жұмыс өткізді.

Өндірістік аумақтағы, санитарлық-қорғаныс аумағы мен селитебтік аймақтағы радиациялық факторлардың мәндері өзгермей, 2018 жылдың деңгейінде қалды. Компанияның кәсіпорындарында 2019 жылы радиациялық апаттар мен оқыс оқиғалар тіркелмеген.

«Радиациялық қауіпсіздікке қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» гигиеналық нормативтерінде (бұдан әрі — РҚҚСЭТ) белгіленген жылдық сәулелену дозаларының негізгі шектерінің артуы тіркелген жоқ.

2019 жылы радиациялық жағдайды жақсарту үшін іс-шаралар өткізілді: үй-жайлар мен жабдықтағы жөндеу жұмыстары, бүлінген немесе ескірген жабдықты ауыстыру, желдету жүйелерін жөндеу және жаңғырту, төмен радиоактивті қалдықтарды көму пункттеріне шығару, радиациялық бақылаудың жаңа құралдары сатып алынды, кәсіпорын қызметкерлері радиациялық қауіпсіздік және еңбекті қорғау бойынша курстардан өтті. 2019 жылы төмен радиоактивті қалдықтарды көму пункттеріне (РҚКП) кәсіпорындардан 3,7 мың тонна төмен радиоактивті қалдықтар шығарылды, 13 бірлік жаңа радиациялық бақылау аспаптары сатып алынды, лицензияланған ұйымдарда радиациялық қорғау және қауіпсіздік бойынша курстарда 1 605 кәсіпорын қызметкері оқытылды.

Персоналға радиациялық әсердің орташа мөлшері табиғи радиациялық фонды қоса алғанда, жылына 1,51 мЗв құрады. Бұл ретте 2019 жылы Компания кәсіпорындарының қызметін жүзеге асыру орындарындағы табиғи радиациялық фонның көрсеткіштері жылына 0,4-тен 1,02 мЗв-ға дейін құрады.

2019 жылы Топтың кәсіпорындарындағы А тобының персоналы үшін ең жоғары жылдық тиімді доза 2018 жылғы деңгейде қалып, жылына 4,94 мЗв-ты құрады (4,97 мЗв/2018 жыл).

2019 жылғы радиациялық қауіпсіздіктің көрсеткіштері

Көрсеткіш	Мәні
Персоналға радиациялық әсердің орташа дозасы	–1,51 мЗв/жыл
Топ кәсіпорындарының қызмет жүргізетін орындардағы табиғи радиациялық фонының көрсеткіші	–1,02 мЗв/жыл
Топтың кәсіпорындарындағы А тобының персоналы үшін ең жоғары жылдық тиімді доза	–4,94 мЗв/жыл

Төтенше жағдайларға дайындық

Уран өндіру қызметі қауіпті өндірістік үдеріске жатады. Қазатомөнеркәсіп өз кәсіпорындарының төтенше жағдайларға (ТЖ) дайындығын қамтамасыз ету бойынша барлық қажетті шараларды қабылдауда.

ТЖ-ға дайындық және оның алдын алу шеңберінде Компанияда өндірістік қауіпсіздік жағдайы және апаттың салдарын жоюға дайындық деңгейі үнемі тексеріліп тұрады, Апатты жою жоспарлары әзірленіп, үнемі қайта қаралады, тұрақты негізде оқу жаттығулары өткізіледі, кәсіби апаттық-құтқару қызметтерімен шарттар жасалады.

Кәсіби апаттық-құтқару қызметтерімен шарттар жасалды. Сонымен қатар Компанияның ЕТҰ-да ерікті апаттық-құтқару бригадалары мен жасақтары құрылған.

Әрбір ЕТҰ-да оқу жаттығуларын өткізу кестелері жыл сайын құрылады. «Азаматтық қорғаныс туралы» ҚР заңына сәйкес, бұл жаттығуларға Өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі аумақтық департаменттің өкілі қатысады.

Даму жоспарлары

Өндірістік қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау Қазатомөнеркәсіп үшін басымдық болып қала бермек. Компания өндірістік қауіпсіздік мәдениетін жетілдіруге, барлық мүдделі тараптармен ашық әрі әділ сұхбат құруға бағытталған іс-шараларды жүзеге асыруын жалғастырады.

Өндірістік қауіпсіздікті қамтамасыз ету және Даму стратегиясын іске асыру жүйелерін жетілдіру бойынша жалғасып келе жатқан жұмыс шеңберінде Компания 2020 жылы мынадай іс-шараларды жоспарлап отыр:

ISO 45001 және ISO 14001 халықаралық стандарттарына сәйкестікке сертификаттау аудитін дайындау және өткізу;
қызметкерлердің қауіпсіз емес жұмыстарды тоқтату практикасын енгізу (STOP-карталар);
анықталатын қауіпті жағдайлардың, қауіпті іс-қимылдардың, Near-Miss әлеуетті қауіпті жағдайларының жиілігі мен сипатына және қабылданатын түзету шараларының жеткіліктілігіне талдау жүргізу;
қызметкерлер мен барлық деңгейдегі басшылардың өндірістік қауіпсіздік талаптарын саналы түрде орындауының деңгейін анықтау үшін Топ кәсіпорындарының қызметкерлеріне сауалнама өткізу әдістерін жетілдіру;
мердігерлік ұйымдарға өндірістік қауіпсіздік мәселелері бойынша қойылатын талаптарды арттыру;
ЕТҰ бірінші басшылары мен олардың орынбасарларының оқиға (жазатайым оқиға, жол-көлік оқиғасы, апат) орнына жеке бару практикасын енгізу;
өндірістік қауіпсіздік бойынша есеп ұсыну үдерістерін автоматтандыру.

Қабылданатын шаралар ескерту шараларына көбірек көңіл бөлуге және тиісінше келешекте Топтың қызметкерлерінің қауіпсіздік мәдениетінің деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ

Экологиялық менеджмент жүйесі

Қоршаған ортаны қорғау Қазатомөнеркәсіптің қызметінің және тұрақты дамуды басқару тәсілдемесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Компания өз қызметі қоршаған ортаға, тұрғындардың денсаулығына, қауіпсіздігіне және өмірінің сапасына әсер ететінін мойындайды және Топтың өндірістік қызметі жүзеге асырылатын өңірлерде экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, табиғи ортаны сақтау, табиғи ресурстарды оңтайлы пайдалану және экологиялық әсерді барынша азайту бойынша барлық қажетті шараларды қабылдайды.

Топтың қоршаған ортаны қорғауды басқаруға қатысты негізгі қағидалары «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, радиациялық және ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясатында баяндалған.

Компания денсаулықты, еңбекті, қоршаған орта мен әлеуметтік ортаны қорғау мәселелерін басқаруға арналған тәуекелдерді бағалауға негізделген Экологиялық және әлеуметтік салаларда іс-қимыл жоспарын (ESAP) әзірлеп, қолданысқа енгізді.

Экологиялық менеджмент жүйесі Топтың ЕҚ, ӨҚ және ҚОҚ⁴ басқарудың интегралдық жүйесінің аясында әрекет етеді, бұл оның қоршаған ортаны қорғау саласындағы күш-жігерін өнеркәсіптік, ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қызметпен және басқа шектес салалармен үйлестіруге мүмкіндік береді. Табиғатты қорғау қызметін Корпоративтік орталықтың деңгейінде басқаруды Қазатомөнеркәсіптің Өндірістік қауіпсіздік департаментінің Қоршаған ортаны қорғау бөлімі жүзеге асырады. ҚОҚ саласындағы қызметті басқару үшін жауап беретін ұқсас бөлімшелер Топтың еншілес және тәуелді ұйымдарында қалыптастырылды.

Қазатомөнеркәсіптің басшылары экология мәселелеріне әрдайым баса назар аударады. Өндірістік қауіпсіздік департаменті аппараттық және өндірістік жиналыстарда Компания Басқармасының төрағасына және мүшелеріне экологиялық аспектілерді басқару мәселелері бойынша апта сайын баяндама жасайды. Сонымен қатар Департамент ESAP Жол картасының орындалуы туралы есепті тоқсан сайын құрастырады және оны «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Директорлар кеңесінің Өндірістік қауіпсіздік комитетінің (HSE) мүшелеріне ұсынады.

⁴ «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Еңбекті қорғау, өнеркәсіптік қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау басқармасының жүйесі.

ҚАЗАТОМӨНЕРКӘСІПТІҢ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ІШКІ НОРМАТИВТІК ҚҰЖАТТАРЫ

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, радиациялық және ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясаты
«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік саясаты
«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның ЕТҰ-да экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын жалпы талаптар" Корпоративтік стандарты
«Өндірістік қауіпсіздік стандарттарының жүйесі. Өндірістік қауіпсіздік саласындағы мердігерлік ұйымдарға қойылатын талаптар» Корпоративтік стандарты
«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ кәсіпорындарында өнім бірлігіне қалдықтардың құрылу нормативтерін есептеу әдістемесі" Корпоративтік стандарты
«Көмілгенге дейін радиоактивті қалдықтарды ұстау бойынша жалпы әдістемелік нұсқаулар» Корпоративтік стандарты
«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 2017-2019 жылдарға арналған Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік саласындағы тұрақты даму бағдарламасы
«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның өндіріс және тұтыну қалдықтарын ұстау ережелері

Топтың өндірістік кәсіпорындарына қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесі енгізілген, ол ISO14001 стандартына негізделеді. Сондай-ақ кәсіпорындарда ISO 50001 талаптарына сәйкес келетін энергиялық менеджмент жүйесі енгізілген. Қоршаған ортаны қорғау мәселелерін басқару тәсілдемелерін жетілдіруге қатысты міндеттемелерді орындай отырып, Қазатомөнеркәсіп экологиялық менеджмент корпоративтік жүйесінің халықаралық стандарт талаптарына толық сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында Компанияны ISO 14001 экологиялық менеджмент стандартына сәйкес сертификаттауға дайындау жөніндегі іс-шараларды жүргізу туралы шешім қабылдады және қажетті дайындықты бастады. Осылайша, сыртқы сертификаттауға дайындық аясында 2019 жылы сыртқы аудиттің бірінші кезеңі жүзеге асырылды және ішкі нормативтік құжаттарды өзектендіру бойынша жұмыс орындалды.

Қазатомөнеркәсіп тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді жеткізетін өз өнім берушілеріне, сондай-ақ мердігерлерге «Өндірістік қауіпсіздік стандарттарының жүйесі. Өндірістік қауіпсіздік саласындағы мердігерлік ұйымдарға қойылатын талаптар» корпоративтік стандартының талаптарын қояды және бұл талаптар контрагенттердің тарапынан орындалады деп күтеді.

Негізгі нәтижелер

Топ қаражаттың айтарлықтай көлемін табиғатты қорғау қызметіне инвестициялайды. 2019 жылы Қазатомөнеркәсіп қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шараларды өткізуге жұмсаған шығындары 1 880,3 млн теңгені құрады, соның ішінде 1 124,6 млн теңге (барлық шығындардың шамамен 60%-ы) технологиялық үдерістерді жетілдіруге, сонымен қатар қоршаған ортаға ұйымдастырылмаған эмиссияларды төмендетуге, 51,0 млн теңге қолданыстағы шаңгаз аулағыш және су тазартқыш қондырғылардың тиімділігін арттыруға және 112,9 млн теңге қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуге жұмсалды.

«ЭКОЛОГИЯҒА ЕНГІЗГЕН ҮЛЕСІ ҮШІН» МАРАПАТЫ

Қазатомөнеркәсіп өндірістік қызметінің теріс әсерін барынша азайту үшін және уран өндіретін кен орындарында табиғатты қорғау үшін бар күшін салады. Топтың кәсіпорындарының экология саласындағы қызметі үшін Компания бірнеше рет сыйлықтар мен марапаттар алды.

2019 жылдың желтоқсанында Қазақстанның астанасында Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі «Парыз» жыл сайынғы республикалық конкурсының жеңімпаздарын марапаттау салтанаты өтті. «Экологияға қосқан үлесі үшін» номинациясында «Байкен-U» ЖШС үздік деп мойындалды.

Соңғы үш жыл ішінде кәсіпорын қоршаған ортаның күйін жақсартуға, өндірісте экологиялық қауіпсіздік мәдениетін арттыруға және дамытуға бағытталған бірқатар іс-шараларды орындады. 2019 жылы өткен соңғы іс-шаралардың бірі – бақылаушы мемлекеттік органға онлайн-режимде ақпарат берілетін автоматтандырылған экологиялық бақылау жүйесін енгізу.

Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес 2019 жылы Топтың ЕТҰ өндірістік экологиялық бақылауды (ӨЭБ) жүйелі түрде жүзеге асырды. ӨЭБ аккредиттеу аттестаты бар мердігерлік ұйымдардың (зертханалардың) қатысуымен, ӨЭБ өткізу кесте-жоспарының негізінде тоқсан сайын өткізіледі. 2019 жылы Топтың кәсіпорындары бойынша экологиялық заңнаманың талаптарын орындамағаны үшін айыппұлдар мен экономикалық санкциялар 17,6 млн теңгені құрады. Есептік кезең ішінде қаржылық емес санкциялар болған жоқ.

Қазатомөнеркәсіп қоршаған ортаға әсерді болжау және мониторинг жүргізуді жақсарту бойынша және кеніштерді жабуды жоспарлауды жақсарту бойынша тапсырмаларды жүзеге асыру аясындағы экологиялық сараптаманы жетілдірді. 2019 жылы Экологиялық жобалау және мониторинг орталығы құрылды және «Уран өндіретін кәсіпорындарды тарату кезінде қалпына келтіру және экологиялық мониторинг жүргізу жұмыстарының құнын есептеу жөніндегі әдістемелік нұсқау» корпоративтік стандартын әзірлеу жұмысы басталды. Сондай-ақ Компанияның Мамандандырылған ғылыми-техникалық кеңесінде 2019-2020 жылдарға арналған «ЖҰС кенішінің өндірістік нысандарының қоршаған орта нысандарына және жергілікті халыққа экологиялық және әлеуметтік әсерін зерттеу» тақырыбындағы ҒЗТҚЖ жоспарға енгізілді. Бұл зерттеу 2019-2020 жылдары ESAP Жол картасын жүзеге асыру аясында жүргізіледі.

ESAP Жол картасын жүзеге асыру аясында 2019 жылы Қазатомөнеркәсіп компаниясы Топтың уран өндіретін кәсіпорындардың экологиялық мониторинг және қоршаған ортаның күйі жүйесінің деректер қорын жасауға кірісті. 2019 жылы «Харасан-2» кен орнында «Байкен-U» ЖШС қызметін тарату бағдарламасы әзірленді. Есептік кезеңде өндірістік нысандардың қоршаған орта нысандарына және Топтың кеніштері мен кен орындарына жақын тұратын жергілікті тұрғындарға экологиялық және әлеуметтік әсерін зерттеу бойынша жұмыстар жүргізілді.

Озық халықаралық салалық тәжірибені (GIIP) зерделеу және оны Компанияның қызметіне енгізу бойынша қажетті білім мен құзырет алу мақсатында Топтың 175 қызметкері, оның ішінде ЕТҰ жетекшілері мен жер қойнауын қорғау, экологиялық және әлеуметтік мәселелер үшін жауапты мамандар 2019 жылы мынадай бағыттар бойынша оқудан өтті:

GRI сертификаттау тренингі: Тұрақты даму саласындағы есептілік;
АА1000SES сертификаттау тренингі: Мүдделі тараптармен өзара іс-қимылды ұйымдастыру;
Кен жабуды/таратуды/қалпына келтіруді жоспарлауды оңтайлындарыру және кәсіпорынның өмірлік циклін аяқтау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру;
ISO 14063:2006 негізінде экологиялық ақпаратпен алмасу үдерістерін әзірлеу. Ішкі аудит.

Сондай-ақ Компанияның өкілдері Тәжікстанның Душанбе қаласында «Экологиялық ремедиация жобаларын басқару» курсы бойынша оқудан өтті, бұл курс АЭЖХА техникалық кооперациясының «Уран кеніштерін өңдеу нәтижесінде зақымдалған жерлерді қалпына келтіру бойынша интеграцияланған бағдарламаларды дамыту және орындау үшін кадрлық инфрақұрылымды құру және қолдау көрсету» жобасының аясында ұйымдастырылды.

2019 жылы Компания кәсіпорындар қызметінің АЭЖХА «Бөлінетін заттарды пайдалану кезінде сыншылдық шарттары бойынша радиациялық қауіпсіздік» нұсқаулығына сәйкестігі талданды. Талдау нәтижелері бойынша Топтың қызметі осы нұсқаулықтың талаптарына сәйкес екені, түзету іс-шараларын әзірлеу қажет еместігі анықталды.

Даму жоспарлары

2020 жылы қоршаған ортаны қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында Компания мынадай іс-шараларды жүзеге асыруды жоспарлап отыр:

ЕТҰ жетекшілерінің ESAP Жол картасының тармақтарын орындауға бағдарланған тиімділіктің өзекті көрсеткіштерін тағайындау;
ЕТҰ қоршаған ортаны қорғау үшін жауапты мамандарды мынадай тақырыптар бойынша оқытуды жалғастыру: өндіріс және тұтыну қалдықтарын басқару, уран өндіретін кен орындарында биологиялық әр түрлілікті бағалау, кәсіпорындарда экологиялық мониторинг жүргізу;
өндірістік нысандардың қоршаған ортаға экологиялық және әлеуметтік әсерлердің дәрежесін бағалау бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу;
әсер ету нысандарын анықтау және деңгейін бағалау үшін ЕТҰда қолданылатын экологиялық мониторинг бағдарламаларын талдау;
Экологиялық нормалау және мониторинг салалық жүйесін жасау бойынша жұмыс жүргізу;
өндірістік нысандарды жабуды және кәсіпорынды пайдаланудан шығаруды жоспарлау жөніндегі ішкі топ құру;
«Кәсіпорынды тарату үшін ағымдағы шығындарды жүйелі түрде талдау рәсімдері мен таратудың сметалық құнын есептеу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар» корпоративтік стандартының жобасын әзірлеуді аяқтау (ARO міндеттемелерін бағалау)»;
«Уран суларына ЖҰС әсеріне мониторинг ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар» стандартын әзірлеу;
ISO 45001 және ISO 14001 халықаралық стандарттарына сәйкестікке сертификациялық аудит жүргізуді жалғастыру;
Қазатомөнеркәсіптің кәсіпорындарына экологиялық рейтинг құрастыру үшін критерийлерді әзірлеу;
қызметкерлердің есебінде уранның болуын талдау жөніндегі әдістемені «ҚазМетрИн»⁵ РМК-де тіркеу және одан әрі «Жоғары технологиялар институты» ЖШС-де, «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ-да енгізу;
Қазатомөнеркәсіптің уран өндіретін кәсіпорындарының Экологиялық мониторинг және қоршаған ортаның күйі жүйесінің Деректер қорын құру жұмысын жалғастыру.

Сондай-ақ Топтың мамандары 2020 жылы қауіпсіздік, уран өндірісінің нысандарынан пайдаланудан шығару, уран кен орындарын және урандық мұра нысандарын қалпына келтіру бойынша АЭЖХА техникалық жиналыстарына, семинарлары мен оқу тренингтеріне қатысуды жоспарлайды.

⁵ «Қазақстан метрология институты» РМК.

Климаттың өзгеруі

Климаттың жаһандық өзгеруінде көптеген тәуекелдер бар, қауіпті климаттық құбылыстар санының ұлғаюы олардың негізгісі болып табылады. Атмосферада жиналған парниктік газдардың (ПГ) көлемінің жыл сайын ұлғаюы климаттың жаһандық өзгеруінің негізгі факторы болып табылады.

Климаттың жаһандық өзгеруіне жол бермеу және оның салдарына бейімделу мақсатында 197 мемлекет Климаттың ғаламдық өзгеруі жөнінде шектемелі конвенцияға сәйкес Париж келісімін жасасты. Қазақстан Республикасы да Париж келісімін ратификациялады және елдің төмен көміртекті даму векторын анықтады. Төмен көміртекті экономикаға ауысу және климаттың өзгеру салдарына бейімделу Қазақстанның стратегиялық тапсырмалары болып табылады.

ПГ шығарындыларының көздеріне мониторинг жүргізудің, есеп беру мен верификациясының онлайн-жүйесі ұлттық деңгейде әрекет етеді. Компания ПГ шығарындылары бойынша БҰҰ КӨЖК хатшылығының алдында жыл сайын есеп береді. ПГ ірі көздерінің шығарындылары Квоталар бөлудің ұлттық жоспарымен шектеледі.

Қазатомөнеркәсіп ұлттық айқындаманы бөліседі және Париж келісімінің қағидаларын жүзеге асыруға өз үлесін енгізуге ұмтылады. Сонымен, әлемдік ядролық-отын циклінің бір бөлігі бола отырып және атом электр станциялары үшін отын жеткізу арқылы Компания ядролық энергетиканы экономиканың көміртексіз салаларының бірі ретінде дамытуды қамтамасыз етеді.

Қазақстан АЭЖХА мүшесі болып табылады және климаттың өзгеруіне, оның салдарын жеңілдетуге және оларға бейімделуге⁶ мониторинг жүргізу үшін ядролық ғылым мен технологияларды қолдану жөніндегі халықаралық агенттіктің ниеттері мен әрекеттерін қолдап, климатқа келтірілетін әсерді төмендету үшін өз үлесін енгізеді.

Қазатомөнеркәсіп ПГ шығарындыларын басқару қажеттілігін және климат өзгерістерінің ықтимал салдарына өндірісті бейімдеу бойынша іс-шараларды жүзеге асыруды білдіретін климаттық тәуекелдерді жүзеге асыру қауіпін түсінеді.

Топтың уран шикізатын өндіру жөніндегі өндірістік үдерістері анағұрлым экологиялық ЖҰС технологиясына негізделген, оларды қолдану ПГ минималды шығарындыларымен ілеседі.

Топта парниктік газдардың шығарындыларына мониторинг жүргізу қызметі жүйелі түрде жүзеге асырылады, Қазатомөнеркәсіп бақылайтын нысандардан тікелей шығарындылардың көлемі мөлшерлік тұрғыда бағаланады (1-қамту). Сонымен, 2019 жылы Компанияның ПГ шығарындыларының көлемі 107,6 мың тонна CO₂-баламасын құрады. ПГ шығарындылары туралы есептілікте Қазатомөнеркәсіп бас компаниясы мен еншілес тәуелді ұйымдар қамтылады.

ПГ шығарындылары көлемдерінің серпіні Топтың активтерінің құрылымын өзгертумен байланысты: 2017 жылы Қазатомөнеркәсіптің активтеріне «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС қатысты, ол 2018 жылдың 2-жартысында шығып кетті. 2018 жылмен салыстырғанда 2019 жылы шығарындылардың төмендеу, «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС-нің шығып кетуімен қатар, Топтың ЕТҰ қазандықтарында қазып алынатын отынды тұтынуының жалпы төмендеуімен байланысты.

Барлық есептік кезеңде ПГ шығарындыларының жылдық көлемі әр ЕТҰ үшін Шығарындыларды сату жөніндегі қазақстандық жүйеге қатысу және шығарындылар туралы есеп беру үшін шекті мән ретінде ұлттық деңгей қабылданған CO₂-баламасының 20 000 тоннасынан айтарлықтай төмен деңгейде қалды. Осылайша, Қазатомөнеркәсіп ұзық уақыт бойы ПГ шығарындыларының көлемін болмашы деңгейде ұстап тұр.

Парниктік газдардың шығарындыларына мониторингті және есепке алуды Қазатомөнеркәсіп компаниясы Басқармасының төрағасына тікелей бағынатын Өндірістік қауіпсіздік департаменті жүзеге асырады. Сондай-ақ технологиялық нысандардың және қоршаған орта нысандарының күйінің көрсеткіштеріне мониторинг жасалады, анағұрлым үздік қолжетімді технологиялар, ресурстар мен энергияны үнемдейтін технологиялар енгізіледі.

2019 жылы Топ төмен көміртекті даму саласында бірнеше бастамаларды жүзеге асырды, төмен көміртекті энергия көздерін (газ) пайдалануға ауысу олардың біріне айналды. Сондай-ақ Топтың өндірістік алаңдарында жел генераторлары орнатылды.

Сонымен қатар, 2019 жылы Компанияның климаттың өзгеруіне қосатын үлесін төмендетуге ықпал ететін бірнеше акциялар өткізілді.

Осылайша Қазатомөнеркәсіп Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің #Birge #TazaQazaqstan және #Birge #JasylQazaqstan бастамаларына қосылып, кен орнының аумағында, сондай-ақ іргелес елдімекендерде ағаш отырғызды. Компания «Автокөліксіз бір күн» науқанын өткізді, бұл науқанның барысында мүдделі тараптарға бір күнге жеке автокөліктерінен бас тартып, қоғамдық көлікпен жүріп, автокөлік қозғалтқыштарында отын жануы салдарынан парниктік газдардың шығындыларын қысқартуға үлес қосу ұсынылды.

Сондай-ақ Қазатомөнеркәсіп «Жер сағаты» науқанына қатысты, бұл науқанның аясында электр энергиясын үнемдеу және электр энергиясын тұтынумен байланысты парниктік газдардың шығарындыларын қысқарту мақсатында ғана емес, сондай-ақ климаттың өзгеруі мәселелеріне қоғамдық назарды аудару үшін 1 сағатқа жарық өшірілді.

Науқандар экологиялық өмір салтының дағдыларын қалыптастыруға бағытталды және оларға Топтың қызметкерлерінің тарапынан белсенді қолдау көрсетілді.

Парниктік газдардың тікелей шығарындыларының көлемі

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Парниктік газдардың тікелей шығарындыларының көлемі,тонна CO₂ -балама	3 929 000	132 480	107 600	–18,8%

Атмосфераға шығарындылар

ТОПТЫҢ ФОТОЭЛЕКТР КҮН СТАНЦИЯЛАРЫ ӨНДІРЕТІН ЭНЕРГИЯНЫҢ ЖЫЛДЫҚ ӨНДІРІМІ

3,66

МВт*САҒ-ТЫ ҚҰРАЙДЫ

Топ өз өнімін ядролық энергетика пайдаланылатын 11 елге өткізеді, бұл атмосфераға ластағыш заттардың шығарындыларын қысқартуда маңызды рөл атқарады. Сондай-ақ Қазатомөнеркәсіп компаниясы технологиялық жетілдіруді біртіндеп енгізіп, зиянды заттардың шығарындыларын қысқартып, ауаның сапасына өз өндірісінің теріс әсерін төмендетуді қамтамасыз етеді.

Топтың кәсіпорындарында газ тазарту жүйелері жұмыс жасайды, энергия үнемдейтін технологиялар қолданылады, ластағыш заттардың атмосфераға шығарындыларын төмендететін фотоэлектрлік станциялар пайдаланылады.

Шаң-газ аулағыш қондырғылар Топтың кәсіпорындарында қолданылатын тиімді шешімдерге мысалдардың бірі болып табылады. Импульстік керамикалық сүзгісі бар қондырғы (ФКИ-45) «Қазатомөнеркәсіп-SaUran» ЖШС-нің аффинаж цехтерінде ойдағыдай пайдаланылады. Жүйе шаңнан тазартуға және КАТП⁷ тескіш пешінен шығатын технологиялық газдардан тазартуға арналған. Бұл қондырғы атмосфераға радиациялық шаңның шығарылуына жол бермейді және қоршаған ортаға эмиссияларды 20%-ға азайтады.

Топтың кәсіпорындары электр энергиясын шығару үшін күн сәулесін пайдаланады, осылайша мазут және көмір сияқты дәстүрлі отын түрлерін пайдалану нәтижесінде алынатын ластағыш заттардың атмосфераға шығарылуын қысқартады. Топтың фотоэлектрлік күн сәулесі станциялары шығаратын энергияның бір жылдық көлемі 3,66 МВт*сағ құрайды. Шығарылатын электр энергиясы өзіндік қажеттіліктер үшін пайдаланылып, жылына 53 млн теңге үнемдеуге мүмкіндік береді. Электр энергиясының артық мөлшері жергілікті электр желілеріне Топ жұмыс жасайтын өңірлердегі тұрғындар мен кәсіпорындар пайдалану үшін беріледі.

⁷ КАТП – көлденең айналма термикалық пеш.

Атмосфераға түсетін ластағыш заттар шығарындыларының құрылымы, 2019 жыл

2019 жылы ластағыш заттардың атмосфераға шығарындыларының құрылымы

Ластағыш заттардың шығарындылары, мың тонна*
NO_x шығарындылары, мың тонна	0,118
So_x шығарындылары, мың тонна	0,064
Қатты заттардың шығарындылары, мың тонна	0,054
СО шығарындылары, мың тонна	0,175
Ұшпа органикалық қосылыстар, мың тонна	0,827
1-сыныпты қауіптілік заттары, мың тонна	0,010
Барлығы, мың тонна	1,248
Салыстырмалы шығарындылар, кг/т	18,00

* Табиғи уранды өндіру және өңдеу жөніндегі кәсіпорындардың атмосфераға түсетін ластағыш заттар шығарындылары ескерілді. Бұл кестеде қосалқы және сервистік кәсіпорындардың шығарындылары ескерілген жоқ: «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ, «Волковгеология» АҚ, «Каустик» АҚ, «СКЗ-U» ЖШС, «Уранэнерго» ЖШС және «Сауда-көлік компаниясы» ЖШС.

Су ресурстары

Өзінің өндірістік қызметінде Топтың кәсіпорындары суды пайдаланады. 2019 жылы су тұтынудың жалпы көлемі 5 923,2 мың м³ көрсеткішті құрады.

Су пайдалану су ресурстарын қорғау жөніндегі уәкілетті орган берген рұқсат құжаттамасына сәйкес жүзеге асырылады. Топ кәсіпорындарының су жинауы су нысандарына айтарлықтай әсер етпейді. Кәсіпорындарда жиналатын және айналымдағы суға нақты бақылау жүргізіледі. Ақпа сулардың сапасын бақылауды мамандандырылған аккредиттелген зәртханалар жүргізеді.

2019 жылы Топ кәсіпорындарының ақпа суларды қашыртқысының көлемі 5 674,5 мың м³ құрады. Су қашыртқысының барлық көлемі тазартудан өтті және су қашыртқысының сапасына қойылатын нормативтік талаптарға сәйкес келді. 2019 жыл ішінде Топтың ЕТҰда қауіпті заттардың қашыртқысының шегінен асып кету бойынша бірде-бір жағдай орын алған жоқ.

Қазатомөнеркәсіп өндіріс үшін жиналатын судың көлемін қысқартуға тырысады. Осыған байланысты бірқатар кәсіпорындарда тұйық су айналымы циклдері пайдаланылады.

2019 жылғы су жинау құрылымы

Көп рет және қайта пайдаланылатын су көлемінің өзгеру серпіні, мың м³

Су көздеріне бөлу арқылы жиналатын судың жалпы мөлшері, мың . м³

Су көзі	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Беткі сулар	1 200 372	951,1	865,7	–9,0%
Жерасты сулары	14 806	9 955,4	8 992	–9,7%
Сумен қамтудың муниципалдық және басқа жүйелері	1 330	1 311,5	836,6	–36,2%
Жиналатын судың жалпы мөлшері	1 216 508	12 218	10 694,3	–12,5%

Көп рет және қайта пайдаланылатын судың жалпы көлемі, мың м³

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Көп рет және қайта пайдаланылатын судың жалпы көлемі	20 447	19 840	14 512	–26,9%

Жерасты суларының ластануы

Жерасты суларын бақылау ЖҰС әдісін пайдалану арқылы уранды өндіру үдерісіндегі ең маңызды экологиялық қызмет болып табылады. Жерасты суларының күйін қадағалау Компания кәсіпорындарының Өндірістік экологиялық бақылау бағдарламасына кіреді. Уранды өндіру бойынша барлық пайдаланылатын кен орындарында жерасты суларының ластануын бақылау үшін қадағалау ұңғымалары бар. Ұңғымалар көршілес (жоғары және төмен жатқан) су сақтағыш қабаттарда бұрғыланған.

Жерасты суларының ластануын бақылау үшін қажетті өлшеулерді жүргізу мақсатында ұңғымалардан үлгілер алынады. Бақылау сынамаларынан алынған судың сынамаларында радионуклидтермен ластану деңгейі Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі ұлттық санитариялық-эпидемиологиялық талаптарда белгіленген нормадан аспауы тиіс.

Қалдықтарды пайдалану

Өндірістік қызметтің нәтижесінде Қазатомөнеркәсіптің кәсіпорындарында өндірістік және коммуналдық қалдықтар түзіледі, олардың арасында негізгілері мыналар болып табылады:

қатты және сұйық радиоактивті қалдықтар;
флюориттік мыс-молибден кенішін өндірген кездегі аршыма тау жыныстары;
ЖҰС полигонында ұңғымаларды бұрғылаған кездегі бұрғылау шламы;
плавик қышқылын өндірген кездегі фторлы гипс;
жылу энергиясын өндірген кездегі күл-қож қалдықтары;
коммуналдық қалдықтар;
пайдаланылған мұнай өнімдері;
автокөлік шиналары.

Кен өндіру кезінде түзілетін қатты радиоактивті қалдықтар:

өндірістік ерітінділер құбыржолдар арқылы жеткізілетін учаскелерде радиоактивті ластанған топырақта;
өндірістік цикл кезінде шығарылатын, пайдаланылған ион алмастырғыш шайырлардан тұратын қалдықтарда;
жиналмалы сұйыққоймалардағы радиоактивті ластанған сұйық ерітіндіде;
өндірістен алып тасталған жабдық пен металл құрылымдардың бөліктерінде болады.

Қатты радиоактивті қалдықтардың осы түрлері белсенділігі төмен қалдықтар ретінде сипатталады және радиация деңгейі бойынша қаупі айтарлықтай төмен қатты радиоактивті қалдықтар болып табылады. Топтың өндіруші кәсіпорындары қатты радиоактивті қалдықтарды Қазақстанның заңнамасына сәйкес кәдеге жаратуға арналған арнайы жерлерде кәдеге жаратады.

Қалдықтардың түзілу серпіні, мың тонна

Компанияда әзірленген «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ кәсіпорындарында өндіріс және тұтыну қалдықтарын пайдалану ережелері» корпоративтік стандарты және «Көмілгенге дейін радиоактивті қалдықтарды пайдалану бойынша әдістемелік нұсқама» өнеркәсіптік және радиоактивті қалдықтарды ЕТҰ-да басқару үшін негіздеме болып табылады.

2019 жылы өндіріс және тұтыну қалдықтарын пайдалануға бірыңғай талаптар қою мақсатында Қазатомөнеркәсіп компаниясының кәсіпорындарында «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ кәсіпорындарында өнім бірлігіне шаққандағы қалдықтардың нормативін есептеу әдістемесі» әзірленді. Стандарт статистикалық есептеу әдісін қолдануға негізделген қалдықтарды түзудің салыстырмалы нормативтерін есептеуге бірыңғай тәсілдемені регламенттейді, оған сәйкес қалдықтың нақтылы түзілетін мөлшерін ол үшін тағайындалған қалдық түзу нормативінің шамасымен салыстыруға болады.

Өндірістік және коммуналдық қалдықтарды пайдалану, уақытша сақтау, тасымалдау, өңдеу және көму Қазақстан Республикасының қолданыстағы нормативтік және нормативтік-құқықтық құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады және қоршаған ортаға, қызметкерлер мен тұрғындардың денсаулығына зиян келтірмейді. Осы іс-шаралардың қауіпсіздігі мемлекеттік органдар жүргізетін тексерістермен және Топтың жауапты тұлғалары жүргізетін ішкі тексерістермен расталады.

Өндіріс және тұтыну қалдықтарын ЕТҰ аумағында уақытша сақтау осы мақсат үшін арнайы жабдықталған жерлерде жүзеге асырылады. Қалдықтарды жинаудың бөлек жүйесі қабылданды. Түзілетін қауіпті өндірістік қалдықтар мамандандырылған кәсіпорындарға сақтау, өңдеу және кәдеге жарату үшін табысталады. Қауіпті қалдықтардың барлық тізіліміне паспорттар әзірленген. Паспортта қалдық туралы негізгі ақпарат келтірілген: атауы, қауіпті қасиеттерінің тізілімі, құрамы, уыттылығы және қалдықтарды пайдалану кезіндегі сақтық шаралары.

Сонымен қатар, уран өндіретін кәсіпорындардың өндірістік қызметі барысында төмен радиоактивті қатты қалдықтар (ТРҚҚ) ғана түзіледі.

Түрлерге бөлу арқылы қалдықтардың жалпы салмағы, мың тонна

Қалдықтардың түрлер	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Өнеркәсіптік	797,1	1 253,5	936,38	–25%
Коммуналдық	2,7	2,5	3,12	25%
Қатты радиоактивті	11,5	3,9	4,13	6%
Сұйық радиоактивті	125,5	106,1	120,48	14%
Барлығы	936,8	1 366	1 064,11	–22%

Топтың уран өндіретін кәсіпорындарының 2019 жылғы радиоактивті қалдықтарының (РАҚ) жалпы көлеміне ТРҚҚ алуан түрлерінің үлесі

ТРҚҚ түрлері	РАҚ жалпы көлеміне үлесі, %
Құм немесе құм тұндырғыштар	32
Құю жерлеріндегі ластанған топырақ, бұрғылау шламы	33
Иіні қанған шайыр	19
Ластанған жабдық, металл қалдықтары	7
Арнаулы киім, ЖҚҚ, шүберек, сүзгілер	7
Пластик қалдықтар (құбылар және т.б.)	2

Энергия тиімділігі

ЭНЕРГИЯ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАР КЕШЕНІН ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕСІНДЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕР

2,5 МЛРД-ТАН
АСТАМ ТЕҢГЕНІ ҚҰРАДЫ

Қазатомөнеркәсіп кәсіпорындарының өндірістік үдерістерінің ерекшелігі энергияны көп тұтынуды болжайды.

Компанияның жетекшілері үшін энергия тасығыштарын тұтыну және энергия тиімділігін арттыру саласында ТНК тағайындалған, оған сәйкес уранды өндіру үшін электр энергиясын жұмсаудың жылдық жоспарлы салыстырмалы нормалары нақты нормалардан асып кетпеуі тиіс.

Топтың ЕТҰ кәсіпорындарында ISO 50001 халықаралық стандартының талаптарына сәйкес келетін энергия менеджменті жүйесі енгізілді. Қазатомөнеркәсіп компаниясы заңнаманы қатаң ұстанады, атап айтсақ, Қазақстан Республикасының «Электр энергетикасы туралы» және «Энергиямен қамту және энергия тиімділігін арттыру туралы» заңдарын қатаң ұстанады.

Заңнамаға сәйкес және энергияны үнемдеу мүмкіндігі мен ықтималын бағалау мақсатында Топта жүйелі түрде (5 жылда бір рет) энергия аудиті жүргізіледі. Осындай аудиттің нәтижелері Қазатомөнеркәсіп компаниясының кен өндіру компаниялары бойынша энергияны үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеген кезде пайдаланылады. Бұл жоспарды Компания жыл сайын Қазатомөнеркәсіптің 2018-2028 жылдарға арналған Даму стратегиясын жүзеге асыру жоспарының аясында қалыптастырады.

Компанияның 2018-2028 жылдарға арналған Даму стратегиясын жүзеге асыру жоспарының негізгі іс-шаралары:

жылу энергиясының шығындарын өтеу;
электр энергиясының шығындарын өтеу;
озық энергия үнемдеу технологияларын іздеу болып табылады.

2019 жылы энергия үнемдеуді арттыру жөніндегі іс-шаралардың кешенін жүзеге асыру нәтижесінде нақтылы экономикалық әсер 2 512 млн теңгені құрады және жоспарлы мәндерден⁹ 11%-ға асып кетті. Кен өндіретін кәсіпорындардың 2019 жылға арналған Энергияны үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын орындауын талдау көрсеткендей, барлық жоспарланған жұмыстар орындалды. Энергияны тұтынуды төмендету және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шаралардың нәтижесінде үнемделген электр энергиясының мөлшері 2019 жылы 509 мың ГДж құрады.

Топ бойынша отын-энергетикалық ресурстарды¹⁰ жалпы тұтыну мөлшері 2019 жылы 3 994 мың ГДж¹¹ құрады. Жылу энергиясын, көмірді және отынды тұтынудың төмендеуі «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС қатысу үлестерін иелену және пайдалану құқықтарын Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігіне табыстау нәтижесінде орын алды.

Энергияны тұтыну⁸ , мың ГДж

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Жылу энергиясы	11 775	11 551	11 628	1%
Электр энергиясы	5 936	5 766	5 257	–9%
Тұтынылатын энергияның жиыны	17 711	17 317	16 885	2,5%

⁸ Отын-энергетикалық ресурстарды тұтынуды есептеу «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС есепке алмай жүргізілді.

Бастапқы энергия көздерін пайдалану, мың ГДж

Энергия көзінің түрі	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Жаңғыртылмайтындар:
Көмір	2,6	2,5	1,8	–28%
Табиғи газ*	75 438	77 434	0	—
Отын (бензин, мазут, дизельдік)	177	170	155	–9%
Жаңғыртылатын:
Сутек**	30	112	44	–61%

* Табиғи газды «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС тұтынды. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 14 қарашадағы №851 қаулысымен «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС қатысу үлестерін иелену және пайдалану құқықтары Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігіне табысталды.

** Сутектің тұтынылуы тоннамен көрсетілген.

Энергия сыйымдығы

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Ауытқу 2019–2018
Өнімді өндіру, шикізатты шығару және өңдеу үшін энергияны тұтыну, мың ГДж	2 003,04	1 854,19	1 943,29	4,8%
Өнімді өндіру, шикізатты шығару және өңдеу, т	23 390,7	21 698,8	22 761,1	4,9%
Салыстырмалы энергия сыйымдығы, мың ГДж/т	0,0856	0,0855	0,0854	–0,1%

⁹ 2 263 млн теңге – 2019 жылға арналған жоспарлы мән.

¹⁰ Жалпы тұтыну құрамында 38,28 тонна көлемінде сутекті тұтыну көрсетілмеген. Бұл сутек «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ станциясында шығарылады және өндірістік мақсаттар үшін пайдаланылады.

¹¹ ЖЭР жалпы тұтынуды есептеу кезінде GRI 302: Энергия стандартындағы формула қолданылды.

ЭНЕРГИЯЛЫҚ ТИІМДІ ШЕШІМДЕРДІ ШЫҒАРУ

№1 кейс. Қазатомөнеркәсіптің кәсіпорындарында қолданылатын үздік тәжірибелердің Жол картасына 20-дан астам іс-шара кіреді. Осылай, «Қаратау» кенішінің вахталық кентінде су жылыту қазандарын дизельдік отыннан сұйылтылған отынға ауыстыру нәтижесінде мынадай мөлшерлік әсерге қол жеткізілді:

• дизельдік отын мен газдың бағаларының айырмашылығы есебінен ақша қаражатын үнемдеу (2 есе);

• жобаның жылдам өтелімділігі – 2,8 жыл;

• жылдың салқын маусымында дизельдік отынды жылыту қажеттілігінің болмауы;

• зиянды заттар шығарындыларының 3,9 есе төмендеуі.

№2 кейс. Топтың кәсіпорындарында энергиялық тиімді шешімдерді қолданудың тағы бір мысалы «СКЗ-U» ЖШС күкірт-қышқылды зауытында энергия ресурстарын қайталама пайдалану технологиясын енгізу болып табылады. Кесек күкіртті жағу нәтижесінде түзілетін қатты қыздырылған бу электр энергиясын шығару үшін орнатылған бутурбогенераторына бағытталады. Турбинаның қуаттылығы – 18,5 МВт, 2019 жылы шығарылған энергияның бір жылдық көлемі – 117 772 мың кВт*сағ. Шығарылатын электр энергиясының бір бөлігі зауыттың өзіндік қажеттіліктерін қамтамасыз етуге бағытталады, ал артылғаны бөгде тұтынушыларға өткізіледі. Қосымша шығарылатын жылу энергиясы күкірт қышқылды зауыттың өндірістік қажеттіліктері үшін, деаэраторда жұмыс жасау үшін және жылыту мен желдету мақсатында суды жылыту үшін пайдаланылады.

Сондай-ақ «СКЗ-U» ЖШС қуаттылығы 418,6 кВт құрайтын өзіндік күн электр станциясын пайдаланады, соның арқасында жұмыс қалашығы толықтай жарықтандырылады. Энергияның бір жылда шығарылатын көлемі 550 000 кВт*сағ. құрайды.

№3 кейс. Өнеркәсіптік электр желілеріндегі негізгі жүктеме асинхронды электр қозғалтқыштары мен бөлгіш трансформаторлар болып табылады. Аталған жабдықтың жұмысы барысындағы индуктивті жүктеме қуаттандырудың күш желілеріне қосымша жүктеме мен кедергілер туғызады. Индуктивті жүктеменің салдарынан шығындарды төмендету мақсатында Топтың кәсіпорындарында реактивті қуаттылықты өтемдеуіштер (РҚӨ) кезең-кезеңмен орнатылады. РКӨ-ден болатын экономикалық тиімділік 2019 жылы 141 831 мың теңгені құрады.

№4 кейс. Баламалы энергия көздері ретінде Қазатомөнеркәсіп компаниясының кәсіпорындары фотоэлектрлік станцияларды, гелиймен жылытқыштарды, жылулық сорғы қондырғыларын пайдалануға енгізді, олар суды жылыту үшін жылуэнергетикалық ресурстардың шығынын үнемдеуге, сондай-ақ атмосфераға түсетін зиянды заттардың шығарындыларын төмендетуге мүмкіндік береді.

Компанияның 2019 жылы баламалы энергия көздерін пайдаланудан болатын әсер:

• фотоэлектрлік станциялар (немесе күн электр станциялары) (ФЭС, КЭС) – 96 765 мың теңге;

• гелиймен жылытқыштар (немесе күн сәулесі арқылы су жылытқыштар) – 10 138 мың теңге;

• жылулық сорғы қондырғылары (ЖСҚ) – 24 106 мың теңге.

Биологиялық әр түрлілік

КОМПАНИЯ ҚАТЫСУ ӨҢІРІНДЕГІ БИОЛОГИЯЛЫҚ АЛУАНТҮРЛІЛІКТІ САҚТАУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫН ҰҒЫНАДЫ ЖӘНЕ УРАН КЕН ОРЫНДАРЫ АУМАҚТАРЫНДА ФЛОРА МЕН ФАУНАНЫҢ ЖАҒДАЙЫН ЗЕРТТЕУГЕ КӨП КҮШ САЛАДЫ

Топтың меншігіндегі, жалға алынған және басқаратын жерлердің жалпы ауданы 51 923,55 га құрайды. Топтың уран кен орындарының аумағында немесе шектесетін жерлерде қорықтар немесе басқа ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жоқ. Сонымен қатар, Компания өзі жұмыс жасайтын өңірдегі биологиялық әр түрлілікті сақтау маңызды екенін түсінеді және уран кен орындарының аумағындағы флора мен фаунаның күйін зерделеуге бар күшін салады.

2019 жылы Топтың өндірістік нысандарының қоршаған орта нысандарына және жергілікті тұрғындарға экологиялық және әлеуметтік әсерлерін зерттеу аясында мынадай жұмыстар кешені орындалды:

Қарамұрын, Харасан-1 және Құланды кеніштерінің өндірістік қызметіне қоршаған ортаға әсер ету жағынан талдау жүргізілді;
қолда бар фондық деректер жиналды және талдау жүргізілді;
кен орындарының әлеуметтік ортаға экологиялық әсерін анықтау үшін жергілікті тұрғындарға қатысты әлеуметтік зерттеу жүргізілді;
өсімдіктерді, жабайы жануарларды, мал жайылатын жерлерді зерделеу бойынша экспедиция жүргізілді;
2020 жылы экологиялық зерттеулер жүргізу үшін бақылау нүктелері мен фондық алаңдар анықталды.

Кен орындарын тарату жоспарларында жерлер қалпына келтірілгеннен кейін де жүргізілетін жұмыстардың кешені қарастырылған:

іргелес су нысандарындағы гидробионттардың күйіне мониторинг жүргізу;
кәсіпорынның аумағында және іргелес аумақтардағы өсімдіктердің күйіне және топырақтың микрофлорасына мониторинг жүргізу;
кәсіпорынның аумағында және іргелес аумақтардағы жануарлардың күйіне мониторинг жүргізу

Топтың ЕТҰ жасыл желектерді қалпына келтіру және топырақты нығайту бойынша белсенді жұмыс жүргізеді.